Gustav Mahler, οραματιστής και δυνάστης: Προσωπογραφία μιας προσωπικότητας

-10%

Λιανική τιμή: €21,30

Τιμή Bestseller: €19,17

Συγγραφέας: Φλώρος Κωνσταντίνος

Εκδότης: Νεφέλη

Κατηγορία: Βιογραφίες

ISBN: 9789602119518

Ημερομηνία έκδοσης: 07/07/2010

Αγορά

07/07

Περιγραφή

7 Ιουλίου 2010 είναι η επέτειος των 150 χρόνων από τη γέννηση του Γκούσταβ Μάλερ.

"Γκούσταβ Μάλερ, oραματιστής και δυνάστης": με τις δύο αυτές έννοιες περιγράφει στο νέο του βιβλίο ο δεινός ερευνητής τού Μάλερ Κωνσταντίνος Φλώρος την πολυσύνθετη προσωπικότητα του Aυστριακού συνθέτη και διευθυντή ορχήστρας (1860-1911).

Παρόλο που οι συνθέσεις του Μάλερ συγκαταλέγονται στα δημοφιλέστερα έργα του μουσικού ρεπερτορίου και η "εξωτερική" του βιογραφία έχει εν τω μεταξύ περιγραφεί σε σχεδόν εξαντλητικό βαθμό, η "εσωτερική" βιογραφία του παρέμενε, τουναντίον, μια terra incognita έως τώρα. Εδώ όμως, ο Φλώρος διερευνά για πρώτη φορά -καταφεύγοντας ακόμη και σε αδημοσίευτα, ως επί το πλείστον, τεκμήρια- και περιγράφει κατά τρόπον περιεκτικό τις επιμέρους όψεις της προσωπικότητας του Μάλερ: την ακλόνητη πίστη του στην "ιερότητα της τέχνης των ήχων" και την απόλυτη επίγνωση της αποστολής του, την αδιαλλαξία του και το ασυμβίβαστο του χαρακτήρα του απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό αλλά και στους άλλους, καθώς και το τεράστιο, ανεξάντλητο απόθεμα της ενέργειάς του.

Μ' αυτόν τον τρόπο, αποκαλύπτονται νέοι και μάλιστα απροσδόκητοι συσχετισμοί ανάμεσα στην προσωπικότητα του Μάλερ και στο μουσικό έργο του: πώς, για παράδειγμα, ο ίδιος επεχείρησε να υπερβεί με τη Δέκατη συμφωνία του τη σοβαρή κρίση στον γάμο του με τη νεαρή Alma Schindler, η οποία έτρεφε επίσης συνθετικές φιλοδοξίες, ή, πάλι, πόσο στενά συνδεδεμένη με τη βιογραφία του είναι πρωτίστως η ασματική δημιουργία του, όπως μαρτυρούν, φέρ' ειπείν, τα Τραγούδια ενός περιπλανώμενου συντρόφου ή το τραγούδι "Έχω χαθεί από τον κόσμο".

Προκύπτει έτσι μια μοναδική στο είδος της προσωπογραφία του Γκούσταβ Μάλερ - εξίσου πειστική, όσο και θεμελιωμένη σε έναν βαθύ, διά βίου δεσμό του συγγραφέα με το "ερευνητικό αντικείμενό του"· μια προσωπογραφία, η οποία αιχμαλωτίζει τόσο τον έμπειρο γνώστη όσο και τον απλό "εραστή" της μουσικής του Μάλερ.

Σελ. 372

Κριτικές:

"Οσοι αγαπάμε τη μουσική του Γκούσταβ Μάλερ –παρεμπιπτόντως, συστήνω ανεπιφύλακτα τη συναυλία της Ορχήστρας Concertgebouw του Αμστερνταμ, που θα παρουσιάσει στις 30 Ιουνίου στο Ηρώδειο την 5η Συμφωνία του συνθέτη– συγκινούμαστε ιδιαίτερα από τον αμφίθυμο ψυχισμό του, από τη μεταφυσική οδύνη που σφράγισε τον βίο του, από τη βασανιστική ταλάντωσή του ανάμεσα «στη θερμότερη φλόγα της πιο πρόσχαρης ζωτικής δύναμης και την πλέον αδηφάγο νοσταλγία του θανάτου», όπως ο ίδιος παρατηρούσε, ήδη από τα 19 του χρόνια, απευθυνόμενος στον φίλο του Γιόζεφ Στάινερ. Ενα βιβλίο όπως αυτό του Κωνσταντίνου Φλώρου –καθηγητή μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου και διά βίου μελετητή του έργου του Μάλερ (πριν από λίγους μήνες η Διεθνής Εταιρεία Γκούσταβ Μάλερ της Βιέννης τού απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο Μάλερ για την αναγνώριση του έργου του) – μας προκαλεί να εμβαθύνουμε στο έργο και στην προσωπικότητα ενός συνθέτη που η συγκινητική του μουσική, καθώς σημειώνει ο συγγραφέας, «ερεθίζει το νευρικό σύστημα της εποχής μας και ανταποκρίνεται στην ανάγκη μας για ομορφιά, αλλά και για μια βαθύτερη στάση ζωής».

Γενικόλογη διαπίστωση, θα έλεγε κανείς. Τίνος μεγάλου κλασικού συνθέτη το έργο δεν «ερεθίζει το νευρικό σύστημα της εποχής μας;» Κι όμως, όταν πρόκειται για το έργο του Μάλερ, παλιό και ιδιότυπα σύγχρονο, αγκιστρωμένο στον ρομαντισμό κι όμως αδιάκοπα τανύοντας το μουσικό αυτό ιδίωμα ώς τα όριά του, μη διστάζοντας ακόμα και να το οδηγήσει στην αποσύνθεση, έργο βαθύτατα εξατομικευμένο και ταυτόχρονα προσανατολισμένο προς μια εντελώς ιδιαίτερη αντίληψη για τη συλλογικότητα, μια τέτοια φράση κυριολεκτεί απολύτως. Συνθέτης της εσωτερικής εξορίας και του προσωπικού πεπρωμένου, ο Μάλερ κατάφερε να αποτυπώσει στο έργο του τον σαρωτικό βηματισμό της ανθρώπινης μοίρας, πλάι στη μικρολεπτομέρεια της καθημερινότητας (ένα παλιό τραγουδάκι που αναδύεται πίσω από μεγάλους ορχηστρικούς όγκους, ο ήχος μιας τυχαίας μπάντας πλανόδιων τσιγγάνων που παρεμβάλλεται σ' έναν οδυνηρότατο θρήνο, κάτι κοινότοπο και τετριμμένο που διεκδικεί την αυταξία του, μια αδιάκοπη ταλάντωση ανάμεσα στο λαϊκότροπο ύφος και στην υψηλή τέχνη) και να φανερώσει πώς μέσα στο μοναδικό, το ατομικό, μπορεί να συντήκεται το συλλογικό, το μεγάλο. Και μαζί αυτή η αδιάκοπη νοσταλγία για κάτι απροσδιόριστο, για ένα άφθαστο ιδεώδες που είναι αδύνατο να πραγματωθεί, οι συνεχείς μεταπτώσεις διάθεσης και τόνου και κυρίως η ειρωνεία που πηγάζει από τη συνειδητοποίηση του πόσο συνορεύουν τραγικότητα και πεζότητα, θλίψη και κοινότοπη ευθυμία, προσδίνουν στη μαλερική δημιουργία τα χαρακτηριστικά ενός δημιουργού που αποχαιρετά έναν κόσμο, αμφιβάλλοντας για εκείνον που θα τον διαδεχτεί. Κινούμενος ανάμεσα στον «βιογραφισμό», την αναζήτηση δηλαδή του προσώπου πίσω από το έργο και την «ενδοκειμενική» ή «ενδομουσική» μέθοδο, την αυτόνομη δηλαδή θεώρηση του έργου τέχνης, ο Κωνσταντίνος Φλώρος, ισόρροπα ζυγιάζοντας την αντίληψη του ίδιου του Μάλερ περί του αυτοβιογραφικού χαρακτήρα της μουσικής του, έκφραση της εμπειρίας του από τη ζωή και της κοσμοθεωρίας του, αντλώντας ψυχαναλυτικό υλικό από τις συζητήσεις του συνθέτη και της Αλμας Μάλερ με τον Φρόυντ, από τις εντυπώσεις των συγχρόνων του και από τις αφηγήσεις του ίδιου του Μάλερ και ενθέτοντας λίγες αλλά βαρύνουσες μουσικολογικές παρατηρήσεις, συνθέτει μια πραγματικά συναρπαστική προσωπογραφία. Στις 300 σελίδες της μουσικοβιογραφίας αυτής, της σφραγισμένης από την αγάπη και την κατανόηση του Κωνσταντίνου Φλώρου όχι μονάχα για το έργο αλλά και για την «τραγική» προσωπικότητα του Μάλερ, παρακολουθεί κανείς την εκδίπλωση της αντιφατικής, πολυσύνθετης ιδιοσυγκρασίας του συνθέτη, τις κορυφώσεις και τις καταβυθίσεις της, τις πυρετώδεις δημιουργικές περιόδους της, τους πόθους, τις εξάρσεις, την αγωνία και τη θλίψη της.

Δύσκολα συναντά κανείς έργο που να συνδυάζει τόσο ισοσταθμισμένα τη μουσικολογική ανάλυση με τη βιογραφική έρευνα, μην αποκλείοντας τον αδαή περί τη μουσική αναγνώστη και συνάμα αιχμαλωτίζοντας τον έμπειρο εραστή αυτής της διφορούμενης, μυστικιστικής, παιγνιώδους, πεισιθάνατης, θυελλώδους, βαθιά οδυνηρής δημιουργίας."

Κατερίνα Σχινά,"Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 20.6.2010

"Και μόνο ο συγκλονιστικός «Αποχαιρετισμός» από τα «Τραγούδια της Γης» θα αρκούσε για να εξασφαλίσει την υστεροφημία στον Γκούσταβ Μάλερ (1860-1911). Αλλά βέβαια ήταν μία από τις πολλές συνθέσεις που ανέδειξαν το μεγαλείο του έξοχου αυτού συμφωνιστή και κορυφαίου ύστερου ρομαντικού, στον οποίο είναι αφιερωμένη η νέα βιογραφική μελέτη του Κωνσταντίνου Φλώρου. Χρησιμοποιώ τον όρο «βιογραφική μελέτη» διότι το εξαιρετικό αυτό πόνημα ο ίδιος ο συγγραφέας του το χαρακτηρίζει «προσωπογραφία μιας προσωπικότητας»: ακροβατεί έντεχνα ανάμεσα στην πιο ορθόδοξη βιογραφία και σε μια αναλυτική μελέτη της σκέψης και του έργου του.

Απαραίτητη μια παρένθεση σε αυτό το σημείο: ο Κωνσταντίνος Φλώρος είναι ομότιμος καθηγητής Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, έχει στο ενεργητικό του σημαντικό ερευνητικό έργο πάνω στη μουσική του Μεσαίωνα (και τις αρχαιότερες βυζαντινές και σλαβικές μουσικές σημειογραφίες), ειδικά πάνω στον Μάλερ όμως, έχει αφιερώσει έως σήμερα πέντε τόμους. Τον περασμένο Μάρτιο η Διεθνής Εταιρεία Γκούσταβ Μάλερ του απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο Μάλερ σε αναγνώριση του έργου του. Συνεπώς, η εποπτεία του πάνω στο έργο και τον βίο του Αυστριακού συνθέτη έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Οπως γράφει μάλιστα, η μουσική και η προσωπικότητα του Μάλερ τον γοήτευαν από τα χρόνια της νιότης του και των σπουδών του στη Βιέννη (1951-55), ενώ είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει ζωντανά το θρυλικό, απόλυτο «μαλερικό» δίδυμο, τον Μπρούνο Βάλτερ και την Καθλίν Φεριέ.

Το αίτημα του συγγραφέα εδώ είναι η διερεύνηση της σχέσης προσωπικότητας του δημιουργού και του έργου του, κυρίως των συμφωνικών ασμάτων του Μάλερ (όπως τα «Τραγούδια της Γης», τα «Τραγούδια για τα νεκρά παιδιά» κ.ά.) και λιγότερο των καθαυτό συμφωνιών του (με τις οποίες έχει ασχοληθεί στα προηγούμενα βιβλία του). Ο Κων. Φλώρος σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ότι ο Μάλερ τον «συνάρπαζε ανέκαθεν και ως άνθρωπος. Η δύναμη της βούλησης και της εργασίας του, η αστείρευτη ενέργειά του, η αδιαλλαξία του, οι εκρήξεις και οι αντιφάσεις του, η αεικινησία του, η υπερευαισθησία του και η συνείδηση της αποστολής του – όλα αυτά μού φαίνονταν μοναδικά».

Το αληθινά μοναδικό όμως είναι πώς τα παραπάνω χαρακτηριστικά περνάνε στη μουσική του Μάλερ, κατά συνέπεια, το ερώτημα που βαραίνει ως πυρήνας του βιβλίου (κατά πόσο στενή είναι η σχέση ανάμεσα στην προσωπικότητα και το συνολικό έργο του) έχει και βάση και ουσία. Γι' αυτό και ο βιογραφικός χαρακτήρας τού ανά χείρας τόμου δεν εξαντλείται σε μια συμβαντολογική αφήγηση της ζωής και του βίου του Μάλερ αλλά επεκτείνεται σε μιαν ανατομία του εσωτερικού του κόσμου. Ενας ψυχισμός γεμάτος αντιφάσεις και εκρηκτικές εσωτερικές συγκρούσεις. Το βιβλίο του Κων. Φλώρου θα μπορούσε να είναι και ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα – σίγουρα και ως τέτοιο μπορεί να διαβαστεί."

Ηλίας Μαγκλίνης, "Η Καθημερινή", 22.5.2010

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Κωνσταντίνος Φλώρος, ομότιμος καθηγητής μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, αποκωδικοποίησε τις αρχαιότερες βυζαντινές και σλαβικές μουσικές σημειογραφίες, απέδειξε την βυζαντινή προέλευση της σημειογραφίας του Γρηγοριανού Μέλους και ανέπτυξε μια μέθοδο σημασιολογικής μουσικής ανάλυσης την οποία εφάρμοσε σε πολυάριθμα έργα διαφόρων συνθετών. Ιδιαίτερη βαρύτητα στις έρευνές του έχει η μουσική του Μεσαίωνα και η μουσική του 18ου, του 19ου και του 20ού αιώνα. Μεταξύ των μέχρι στιγμής 30 εκδοθέντων βιβλίων του περιλαμβάνονται μονογραφίες για την Ηρωϊκή του Beethoven, για τον Johannes Brahms (3 τόμοι), τον Anton Bruckner, τον Peter Tschaikowsky, τον Alban Berg (2 τόμοι) και τον Gyοrgi Ligeti. Στις πιο σημαντικές εκδόσεις του ανήκουν η τρίτομη Universale Neumenkunde (Kassel 1970), ένα τρίτομο έργο για τον Γκούσταβ Μάλερ (Wiesbaden 1977-1985), όπως επίσης, μεταξύ άλλων, τα βιβλία Musik als Botschaft ([Μουσική ως μήνυμα], Wiesbaden 1985), Der Mensch, die Liebe und die Musik (Ο άνθρωπος, ο έρωτας και η μουσική, Νεφέλη, Αθήνα 2006), Neue Ohren fur neue Musik ([Νέα αυτιά για νέα μουσική], Mainz 2006) και Horen und verstehen. Die Sprache der Musik und ihre Deutung ([Ακούω και καταλαβαίνω. Η γλώσσα της μουσικής και η ερμηνεία της], Mainz 2008). Αρκετά από τα βιβλία του έχουν ήδη μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Είναι μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Έρφουρτ, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, επίτιμος πρόεδρος της Ένωσης Γκούσταβ Μάλερ του Αμβούργου, επίτιμο μέλος πολλών Ιδρυμάτων και επίτιμος διδάκτωρ πολλών Πανεπιστημίων.

Ο Κωνσταντίνος Φλώρος έχει γράψει μέχρι στιγμής 5 τόμους για τον Γκούσταβ Μάλερ. Στις 7 Μαρτίου 2010, η Διεθνής Εταιρεία Γκούσταβ Μάλερ της Βιέννης (Internationale Gustav Mahler Gesellschaft) του απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο Μάλερ ως αναγνώριση του έργου του.