Συνάντηση

-10%

Λιανική τιμή: €17,24

Τιμή Bestseller: €15,52

Συγγραφέας: Κούντερα Μίλαν

Εκδότης: Εστία

Κατηγορία: Ξένοι Συγγραφείς

ISBN: 9789600514728

Ημερομηνία έκδοσης: 03/06/2010

Αγορά

03/06

Περιγραφή

Στη "Συνάντηση", άλλο ένα δοκίμιο γραμμένο σαν συναρπαστικό μυθιστόρημα, ο Κούντερα χτίζει το δικό του Πάνθεον, όπου συναντιούνται, όπως σημειώνει, οι σκέψεις του και οι αναμνήσεις του, τα παλιά υπαρξιακά και αισθητικά θέματά του και οι παλιοί του έρωτες, ο Ραμπελαί, ο Γιάνατσεκ, ο Φελλίνι, ο Μαλαπάρτε...

Μερικοί από τους σύντομους σταθμούς της περιδιάβασης του Κούντερα στην καλλιτεχνική, πνευματική και πολιτική διαδρομή της Ευρώπης του 20ού αιώνα:

- Ο μοντερνισμός του Φράνσις Μπέικον και του Σάμουελ Μπέκετ κόντρα στον μοντερνισμό τον οποίο ρίχνει στην αγορά το μάρκετιγκ της τέχνης.

- Ο "Ηλίθιος" του Ντοστογέφσκι, τα "Εκατό χρόνια μοναξιά" του Μάρκες και άλλα "μυθιστορήματα που βυθοσκοπούν την ύπαρξη".

- Το φιλμ-τέχνη και το φιλμ-παράγοντας αποβλάκωσης· η προφητική παρουσίαση της νεκροφιλικής κάμερας από τον Φελλίνι στην Ντόλτσε Βίτα και η σύγκρουση του κορυφαίου Ιταλού σκηνοθέτη με τον Μπερλουσκόνι.

- Το ιστορικό μυθιστόρημα και η αισθητική επιταγή του πρώτου μεγάλου επικού ποιητή, του Ομήρου.

- Οι σονάτες του Μπετόβεν, η μοναχική νεωτεριστική δημιουργία του Λέος Γιάνατσεκ, και οι κομμένες γέφυρες στη μουσική του Ιάννη Ξενάκη.

- Η γαλλική Τρομοκρατία στο "Οι θεοί διψούν" και η διαγραφή του Ανατόλ Φρανς από τις μαύρες λίστες που συντάσσουν τα παρισινά σαλόνια.

- Το "αρχιμυθιστόρημα" του Κάρλος Φουέντες και το "Δέρμα" του Μαλαπάρτε, δάχτυλο στην πληγή της αρρώστιας του 20ού αιώνα.

- Η Ελλάδα που κατοικεί ταυτόχρονα στον ανατολικοευρωπαϊκό και τον δυτικοευρωπαϊκό κόσμο, και η Γιουγκοσλαβία που με δεμένα τα μάτια όδευε προς το χαμό.

- Η Άνοιξη της Πράγας και ο παρισινός Μάης του '68.

Σελ. 218

Κριτικές:

"Τρεις μέρες νωρίτερα, η τελευταία είχε υποστεί μια εξουθενωτική ανάκριση γύρω από τις κινήσεις του, κι ήθελε να του μεταφέρει ό,τι είχε πει στην αστυνομία, ώστε και οι δικές του απαντήσεις σε ανάλογη περίπτωση να είναι οι ίδιες ακριβώς.

«Την ήξερα από καιρό», θυμάται ο Κούντερα. «Ηταν έξυπνη, πνευματώδης, ήξερε να ελέγχει τα συναισθήματά της, κι ήταν πάντοτε τόσο άψογα ντυμένη που το φόρεμά της, όπως και όλη της η συμπεριφορά, δεν άφηνε να διακρίνεις το παραμικρό κομματάκι της γύμνιας της. Και να που, ξαφνικά, ο φόβος, σαν ένα μεγάλο μαχαίρι, την είχε ανοίξει. Βρισκόταν μπροστά μου, χαίνουσα, σαν το σκισμένο στα δυο κορμί μικρής δαμάλας που κρέμεται απ' το τσιγκέλι του κρεοπωλείου. Ο θόρυβος του νερού που γέμιζε το καζανάκι της τουαλέτας δεν σταματούσε, κι εμένα μου ήρθε ξαφνικά η επιθυμία να τη βιάσω. Ξέρω τι λέω: να τη βιάσω, όχι να της κάνω έρωτα... Ηθελα να την κυριέψω, μέσα σ' ένα δευτερόλεπτο, μαζί με τα σκατά της και μαζί με την ανεκλάλητη ψυχή της... Κι όσο πιο αγχωμένα ήταν τα μάτια της, τόσο πιο παράλογη, ανόητη, σκανδαλώδης, ακατανόητη και ανέφικτη γινόταν η επιθυμία μου...».

Μπέικον και Μπέκετ

Τέτοιου είδους εξομολογήσεις σπάνια βρίσκουν θέση σε δοκίμια, αλλά στην καινούρια συλλογή του Κούντερα, την «Συνάντηση» (μετ. Γ. Χάρης, εκδ. Εστία), υπάρχουν αρκετές. Κι αν παραθέτει τη συγκεκριμένη στο εναρκτήριο κεφάλαιο του βιβλίου του, είναι επειδή, ακόμα και σήμερα, όποτε κοιτάζει τις προσωπογραφίες-τρίπτυχα του Φράνσις Μπέικον, σ' εκείνη την κοπέλα πάει το μυαλό του. Λες και δεν ήταν το δικό του βλέμμα, αλλά το χέρι του ζωγράφου που, σαν βίαιο μαχαίρι, είχε πέσει στο πρόσωπό της για να εντοπίσει «το κρυφό διαμάντι» που κρυβόταν από κάτω του, και να συλλάβει έτσι την ουσία της ψυχής της.

Η ζωγραφική του Μπέικον και μάλιστα σε σύγκριση με το θεατρικό σύμπαν του Μπέκετ (καθώς και οι δυο αναμετρήθηκαν όχι με την πολιτική αλλά με τη σωματική υπόσταση του ανθρώπου) η κληρονομιά του Γιάνατσεκ ή του Μαρκές, η λήθη που επιφυλάχτηκε στον Χράμπαλ ή τον Σένμπεργκ, οι πειραματισμοί του Ξενάκη ή του Μαλαπάρτε, η ερωτική γραφή του Ροθ, το αληθοφανές στον Κάφκα ή στον Ραμπελέ, λειτουργούν εδώ σαν έναυσμα για να ξεδιπλώσει ο Κούντερα τους υπαρξιακούς κι αισθητικούς προβληματισμούς του, σαν καθρέφτες όπου αντανακλώνται πτυχές του εαυτού του, αλλά και σαν μια έμμεση απάντηση σ' εκείνους τους συμπατριώτες του που βιάστηκαν να τον λοιδωρήσουν ως χαφιέ, μ' ένα κατηγορητήριο που αποδείχτηκε αβάσιμο.

Μέσα απ' αυτή τη «Συνάντηση» στοχασμών, αναμνήσεων και καλλιτεχνικών ερώτων, ο 80χρονος συγγραφέας του «Αστείου» και των «Προδομένων διαθηκών», φροντίζει να διαλύσει παρεξηγήσεις (όπως εκείνη που ταυτίζει την Ανοιξη της Πράγας με τον Μάη του '68), να υπογραμμίσει πόσο απελευθερωτική μπορεί να είναι η εμπειρία της εξορίας, να συγκρίνει την τύχη διαφορετικών «μικρών» εθνών (συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού), να επιτεθεί στο μοντερνισμό του μάρκετινγκ και στην τηλεοπτική αποβλάκωση, αλλά και ν' αναθεματίσει τις «μαύρες λίστες» που προκύπτουν κατά καιρούς από τα μητροπολιτικά φιλολογικά σαλόνια.

Ο παρισινός Μάης, που ξεκίνησε από τους νέους κι επιδείκνυε το διεθνισμό του, «ήταν διαποτισμένος από επαναστατικό λυρισμό. Ηταν μια εύθυμη αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής κουλτούρας, που τη θεωρούσαν πληκτική, επίσημη, αρτηριοσκληρωτική», διαβάζουμε. Αντίθετα, η Ανοιξη της Πράγας, «εμπνεόταν από το μετεπαναστατικό σκεπτικισμό των ενηλίκων», εξυμνούσε την ίδια αυτή κουλτούρα που «χρόνια ασφυκτιούσε κάτω από την ιδεολογική ηλιθιότητα» και απέβλεπε στο να ξαναδώσει «σ' ένα μικρό έθνος την ιδιαιτερότητά του και την ανεξαρτησία του».

Οσες δεκαετίες κι αν περάσουν, ο Κούντερα δεν πρόκειται να ξεχάσει ποτέ, όπως φαίνεται, εκείνο το «εξαίσιο δευτερόλεπτο» όπου μέσα «σε κλίμα ιλαρότητας», η πατρίδα του αρνήθηκε τον τρόπο ζωής που της είχε επιβάλει η Ρωσία, εφαρμόζοντας ένα σύστημα χωρίς πολύ πλούσιους ούτε πολύ φτωχούς, με δωρεάν περίθαλψη και παιδεία, χωρίς διώξεις και λογοκρισία, ένα σύστημα-θερμοκήπιο της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οπως δεν πρόκειται να ξεχάσει και το πόσο διαφωτιστικό είχε σταθεί για τον ίδιο, αργότερα, όταν προσπαθούσε να προσανατολιστεί σ' έναν κόσμο που «κατέβαινε την άβυσσο της δικτατορίας», το μυθιστόρημα του Ανατόλ Φρανς γύρω από την τρομοκρατική στροφή της Γαλλικής Επανάστασης, «Οι θεοί διψούν», με το πρώτο ίσως λογοτεχνικό πορτρέτο ενός «στρατευμένου καλλιτέχνη» (του νεαρού ζωγράφου και φανατικού Ιακωβίνου, Γκαμπελέν).

«Στην αρχή του κομμουνισμού, είδα γύρω μου ουκ ολίγους στρατευμένους καλλιτέχνες!», γράφει. Ομως, ο ήρωας του Φρανς, «που έφτασε να στείλει δεκάδες άλλους στην γκιλοτίνα, σίγουρα κάποια άλλη εποχή θα ήταν ένας συμπαθητικός γείτονας, ένας καλός συνάδελφος... Πώς γίνεται ένας αναμφισβήτητα έντιμος άνθρωπος να κρύβει μέσα του ένα τέρας;». Στα μάτια του Κούντερα, ο Γκαμπελέν είναι κάποιος που «καταβροχθίστηκε από την Ιστορία». Και το επίτευγμα του γάλλου ακαδημαϊκού και νομπελίστα (που τόσο σνόμπαραν έπειτα οι σουρεαλιστικοί κύκλοι), είναι ότι τόλμησε να πλέξει «τη φρίκη του πεπρωμένου» του ήρωά του με την «ανυπόφορα κοινότοπη καθημερινότητά του», φωτίζοντας μυθιστορηματικά το «μυστήριο της καρδιάς που απολαμβάνει το θέαμα των κομμένων κεφαλιών».

Το πάθος της γνώσης

«Σ' έναν μυθιστοριογράφο», επιμένει ο Κούντερα, «το πάθος της γνώσης δεν έχει σχέση ούτε με την πολιτική ούτε με την Ιστορία». Σαν να λέει ότι το στοίχημα είναι να πει με το έργο του κάτι για την ανθρώπινη ζωή που δεν έχει ειπωθεί. «Από τη φύση της τέχνης του, ο μυθιστοριογράφος είναι απόκρυφος, αμφίσημος, είρωνας. Και προπαντός: Ετσι όπως είναι κρυμμένος πίσω από τους ήρωές του, δύσκολα μπορεί να του αποδώσει κανείς μία μόνο πεποίθηση, μία μόνο στάση». Σαν να λέει ότι και το δικό του «Αστείο», όσοι το διάβασαν ως πολιτικό και μόνο βιβλίο σίγουρα κάτι έχασαν από την ουσία του. "

Σταυρούλα Παπασπύρου, "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"/ Ένθετο "7: Τέχνες και Ζωή", τχ. 448, 20.6.2010

"Το νέο βιβλίο του Μίλαν Κούντερα, «Η συνάντηση», που μόλις κυκλοφόρησε στα γαλλικά, είναι μια συλλογή δοκιμίων και άρθρων με κεντρικό άξονα αναφοράς το μυθιστόρημα. Τέταρτο ανάλογο βιβλίο μετά την «Τέχνη του μυθιστορήματος», τις «Προδομένες διαθήκες» και το «Πέπλο» («Εστία»), όπου ο τσέχικης καταγωγής, πολιτογραφημένος Γάλλος πλέον, συγγραφέας συνεχίζει μια παλιά συζήτηση που ξεκίνησε το 1995.

Υπ' αυτή την έννοια, στη «Συνάντηση» προσθέτει πορτρέτα στο πάνθεον των συγγραφέων, οι οποίοι εγκαινιάζουν το κατά Κούντερα «τρίτο ημίχρονο» του μυθιστορηματικού μοντερνισμού όταν απαγκιστρώθηκε από τον καταναγκασμό της αληθοφάνειας. Μετά την αποκατάσταση των μεγάλων του κεντροευρωπαϊκού μυθιστορήματος –κυρίως των Μπροχ και Μούζιλ– στην περίοπτη θέση που τους αναλογεί, συνεχίζει παρουσιάζοντας εν πολλοίς αγνοημένους έως παντελώς άγνωστους συγγραφείς. Εδώ ξαναβρίσκουμε τα ίδια θελκτικά προτερήματα και τις ίδιες αδυναμίες που χαρακτήριζαν τα προηγούμενα τρία βιβλία. Οπως και τα ίδια βασικά μοτίβα: το γέλιο, τη φιλία, τη μοναξιά και την ανεστιότητα, το παράλογο και το γελοίο της ζωής, τις εκλεκτικές συγγένειες μυθιστοριογράφων που τους χωρίζουν αιώνες, την προσέγγιση του μυθιστορήματος ως «βολίδας για τη βολιδοσκόπηση της ύπαρξης».

Το βιβλίο, που αποτελείται από νέα ή ξαναδουλεμένα κείμενα, είναι διάσπαρτο με εξαίσια εύστοχες παρατηρήσεις για το μυθιστόρημα στην ιστορική του διαδρομή μέχρι σήμερα. Οι βιβλιοκριτικές του συχνά αποτελούν, περικλείουν ή κορυφώνονται σε έναν πιθανό ορισμό του μυθιστορήματος που φωτίζει με νέο φως το κατεξοχήν λογοτεχνικό είδος της νεωτερικότητας. Το μυθιστόρημα αποτελεί ταυτόχρονα πάτημα για να σχολιάσει το σήμερα, όπως αντίστοιχα η ζωγραφική, η μουσική ή ακόμα και κάποια περιστατικά από τη ζωή του.

Ο Κούντερα βουτάει στο βάθος του συγκεκριμένου (βιβλίου, πίνακα, μουσικού έργου, καθημερινού συμβάντος) για να βρει το αντικαθρέφτισμα του καθολικού: το κείμενό του για τη ζωγραφική του Μπέικον αποτελεί αφορμή για να μιλήσει για τα όρια της σύγχρονης τέχνης, αλλά και της ύπαρξης· μέσα από την αγάπη του για τον Ιάννη Ξενάκη εκφράζει την απέχθειά του για τον συναισθηματισμό, «μια υπερδομή της βαρβαρότητας»· γράφοντας για τα δύο μυθιστορήματα του Μαλαπάρτε («Καπούτ» και «Το δέρμα») στηλιτεύει, καταδεικνύοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί για την λογοτεχνία η συρρίκνωση του μυθιστορήματος στην πλοκή ή στο «story».

Τη συνολική τούτη κουβέντα μοιάζει να πυροδότησε η πιο καταλυτική τομή στη ζωή ενός γραφιά: η αλλαγή γλώσσας γραφής. Με το τέταρτο αυτό προσωπικό μανιφέστο για το μυθιστόρημα γίνεται πλέον σαφές ότι αυτή η επιβεβλημένη τοιχωρυχία, το πέρασμα από μια μικρή σε μια από τις μεγάλες λογοτεχνικές γλώσσες (και παραδόσεις), υπηρετούσε σαφώς και έναν περιμάχητο σκοπό, με την πιο ακτιβιστική σημασία του όρου.

Ο ίδιος δηλώνει ευθαρσώς: «…συνάντηση με τις σκέψεις και τις μνήμες μου, με τις παλιές μου θεματικές (υπαρξιακές και αισθητικές) και με τις παλιές μου αγάπες (Ραμπελέ, Γιάνατσεκ, Φελίνι, Μαλαπάρτε…)…», το καίριο όμως ερώτημα που αναδύεται περιοδικά κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης είναι γιατί εστιάζει στον Γάλλο Ανατόλ Φρανς, στον Τσέχο Μπόχουμιλ Χράμπαλ, στην Τσεχοσλοβάκα Βέρα Λιχνάρτοβα ή στον Πολωνό Μάρεκ Μπιάντσικ, και όχι στον τάδε ή στον δείνα άλλο;

Μπορεί η πρώτη αίσθηση που γεννιέται στον αναγνώστη να είναι ότι έχει να κάνει με έναν δεινό κολυμβητή, που έχει κολυμπήσει σε όλες τις θάλασσες της λογοτεχνίας και σαν άλλος ήρωας του Κόνραντ ποτισμένος αρμύρα θέλει να μιλήσει για τα (αναγνωστικά) ταξίδια και τις αγάπες της ζωής του, ωστόσο γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι ο Κούντερα υπερασπίζει με ζέση κάτι παραπάνω από μια προσωπική θεώρηση της λογοτεχνίας και της τέχνης.

Ο πιο μεγαλεπήβολος στόχος του είναι η αντιμετώπιση της Ευρώπης ως ενιαίου συνόλου με μέτρο την κοινή ιστορική εξέλιξη της λογοτεχνίας της. Η Ευρώπη έχει αξία στα μάτια του Κούντερα ως ενιαίος νεωτερικός πολιτισμός, δηλαδή ως τόπος άνθησης του μυθιστορήματος. Μια αντίληψη για το μυθιστόρημα που μοιάζει, αν όχι να εκλείπει, αλλά να υποσκελίζεται από μια διαφορετικού τύπου «λογοτεχνία».

Ο Κούντερα συνεχίζει ακάματος να δείχνει με το δάκτυλο δακτυλοδεικτούμενα έργα της ευρωπαϊκής κουλτούρας, που αν μη τι άλλο γνωρίζει εδώ και χρόνια μεγάλες κατρακύλες στο παγκόσμιο χρηματιστήριο αξιών και προτεραιοτήτων. (Είναι άραγε τυχαίο ότι ενώ από τη μια «αποδελτιώνει» τους Αφρικανούς ή Λατινοαμερικανούς συγγραφείς της ευρωπαϊκής μυθιστορηματικής κουλτούρας, δεν αναφέρει ούτε έναν Αμερικανό;)

Τι κρίμα όμως που, όταν απαγκιστρώνεται πλήρως από την τέχνη που γνωρίζει καλά και εμφιλοχωρεί στα χωράφια της φιλοσοφίας μιλώντας ως επαΐων για το νόημα, το πώς και το γιατί της ύπαρξης, αναμασάει έναν χιλιομασημένο άνοστο κι εν τέλει άγονο μηδενισμό του τύπου: ο άνθρωπος είναι ένα τυχαίο γεγονός και η ζωή ένα συμβεβηκός δίχως κανένα νόημα."

Σπύρος Γιανναράς, "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 28.6.2009

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Γαλλοτσέχος συγγραφέας Μίλαν Κούντερα γεννήθηκε στο Μπρνο και ζει στη Γαλλία, τη δεύτερη πατρίδα του, εδώ και περισσότερο από είκοσι χρόνια. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα: "Το αστείο", "Η ζωή είναι αλλού", "Το βαλς του αποχαιρετισμού", "Το βιβλίο του γέλιου και της λήθης", "Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι", "Η αθανασία", καθώς επίσης τη συλλογή διηγημάτων "Γελοίοι έρωτες" -όλα στην τσέχικη γλώσσα. Όπως και τα παλαιότερα δοκίμια "Η τέχνη του μυθιστορήματος" και οι "Προδομένες διαθήκες". Τα πιο πρόσφατα όμως, μυθιστορήματά του -"Η βραδύτητα", "Η ταυτότητα" και "Η άγνοια" γράφτηκαν στα γαλλικά.