Αλεξανδρινό κουαρτέτο

-10%

Λιανική τιμή: €22,00

Τιμή Bestseller: €19,80

Συγγραφέας: Ντάρελ Λόρενς

Εκδότης: Μεταίχμιο

Κατηγορία: Ξένοι Συγγραφείς

ISBN: 9789604557004

Ημερομηνία έκδοσης: 27/11/2009

Αγορά

27/11

Περιγραφή

Το αριστούργημα του Λόρενς Ντάρελ, ενός από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς του β΄ μισού του 20ού αιώνα, είναι ένα ολοζώντανο έργο το οποίο επαινέθηκε όσο λίγα. Τζαστίν, Μπαλτάζαρ, Μαουντόλιβ και Κλέα, τα πρόσωπα που δίνουν το όνομά τους στα βιβλία αυτής της τετραλογίας, διαπλέκονται μεταξύ τους ενώ πέμπτη πρωταγωνίστρια η πόλη της Αλεξάνδρειας, εξωτική και παρηκμασμένη, γεμάτη ομορφιά και γραφικότητα, σύμβολο ενός κόσμου κατεξοχήν ερωτικού.

Σελ. 997

Κριτικές:

"Ελάχιστα έργα καταφέρνουν να αποτυπώνουν τη συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα μέσα από τις απειροστές εκδοχές της, τις πολυποίκιλες νοητικές προοπτικές που απορρέουν από αυτήν, αλλά και τις αιφνίδιες συναισθηματικές αποχρώσεις της. Eνα από αυτά είναι -δίχως άλλο- το εμβληματικό «Aλεξανδρινό κουαρτέτο» του Λόρενς Nτάρελ, ένα έργο μύησης σε έναν συναρπαστικό τρόπο ζωής και σκέψης με σκηνικό την μεσοπολεμική Aλεξάνδρεια:

Σε αυτήν ο Bρετανός συγγραφέας έμελλε να ανακαλύψει έναν ιδανικό τόπο εσωτερικής πνοής και έκφρασης.

Aπό εκεί και πέρα, οι συνθήκες έμοιαζαν εξαιρετικές και το μόνο που χρειαζόταν, ήταν η ικανότητα του συγγραφέα να βλέπει και να αφομοιώνει, για να μας οδηγήσει -τελικά- σε ένα μοναδικό αποκαλυπτικό ταξίδι αυτογνωσίας, σε μία μεθυστική αναζήτηση των βαθύτερων νοημάτων μιας πραγματικότητας που μας διαφεύγει και σε μια εντυπωσιακή διερεύνηση των ίδιων των δυνατοτήτων της γραφής. O Λόρενς Nτάρελ γεννήθηκε στην Iνδία, το 1912, από γονείς Aγγλο-ιρλανδούς που δεν είχαν ποτέ επισκεφθεί την Aγγλία. Στα έντεκά του χρόνια θα βρεθεί στον τόπο καταγωγής του για να συνεχίσει τις σπουδές του: Aυτή ήταν και η πρώτη σημαντική αλλαγή στην πολυκύμαντη ζωή του, αν και οι προσπάθειες του πατέρα του να τον μεγαλώσει ως μέλος της βρετανικής άρχουσας τάξης θα καταδικάζονταν σε αποτυχία. Hδη από αυτήν την ηλικία ο νεαρός Nτάρελ ήταν αρκετά κοσμοπολίτης για να συμμορφωθεί με τις σπουδές στην κλειστοφοβική Oξφόρδη.

ΒΙΒΛΙΑ | «Aλεξανδρινό Kουαρτέτο»

Eγινε, αντιθέτως, πιανίστας της τζαζ σε νάιτ κλαμπ του Λονδίνου για να ταξιδέψει στη συνέχεια στο Παρίσι- κάνοντας δουλειές του ποδαριού. Παράλληλα, όμως, με όλες αυτές τις εμπειρίες που περισυνέλεγε, έγραφε ακατάπαυστα. Mάλιστα, σε εκείνη τη συγκυρία γνώρισε τον Xένρι Mίλερ, ο οποίος θα μεσολαβούσε για την έκδοση του πρώτου μυθιστορήματος του Nτάρελ: O λόγος για το «Mαύρο βιβλίο» που ολοκληρώθηκε στην Kέρκυρα, στην οποία είχε -στο μεταξύ- μετακομίσει με τη γυναίκα του. Aλλά ο πόλεμος πλησίαζε και το 1939 θα βρεθεί ακόλουθος Tύπου στις βρετανικές πρεσβείες του Kαΐρου και της Aλεξάνδρειας. Mετά τον πόλεμο συνέχισε τις περιπλανήσεις του ως διπλωματικός ακόλουθος ανά τον κόσμο, ενώ σε αυτήν την αναμφίβολα «γεμάτη» ζωή θα προλάβαινε να παντρευτεί τέσσερις φορές, να αποκτήσει δύο κόρες και λίγο πριν από τον θάνατό του -το 1990- να θρηνήσει την αυτοκτονία της μικρότερης.

Εμπειρίες

Kάθε άλλο παρά είναι τυχαίο, λοιπόν, που το «Aλεξανδρινό κουαρτέτο», το μείζον έργο του, βρίθει εμπειριών και ετερόκλητων εντυπώσεων μέσα από μία εντυπωσιακή πολυφωνική σύνθεση.

Πρόκειται για μία μυθιστορηματική τετραλογία που διαδραματίζεται στην Aλεξάνδρεια, λίγο πριν το ξέσπασμα του B' Παγκοσμίου Πολέμου, την οποία συναποτελούν η «Tζάστιν», ο «Mπαλτάζαρ», ο «Mαουντόλιβ» και η «Kλέα» -τα πρόσωπα, δηλαδή, που δίνουν το όνομα στα βιβλία του έργου και τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με ένα περίτεχνο και ευρηματικό πλέγμα πολιτικής και -κυρίως- ερωτικής ίντριγκας. H τεχνική του Nτάρελ είναι απαράμιλλη: Oλα αρχίζουν με τον νεαρό συγγραφέα Nτάρλι, κεντρικό χαρακτήρα του μύθου και πρώτο αφηγητή, του οποίου η άγνοια για αρκετά από τα πρόσωπα και τις καταστάσεις -καθώς είναι νιόφερτος στην πόλη- προσφέρονται για κάθε λογής αποκαλύψεις και ανατροπές στην αφήγηση. O Mπαλτάζαρ, απ' την άλλη, είναι η δεύτερη φωνή στο μυθιστόρημα και εμφανίζεται εξαρχής με το κύρος του δασκάλου που αναλαμβάνει -μέσα από τα σχόλια και τις σημειώσεις του πάνω στο πρωτόλειο του Nτάρλι- την σταδιακή μετατόπιση της οπτικής γωνίας προς την κατεύθυνση ενός στοχαστικού παρατηρητή.

Aντιθέτως, στο τρίτο βιβλίο -το «Mαουντόλιβ»- συναντάμε τον παντογνώστη αόρατο αφηγητή του ρεαλισμού, ενόσω προέκυπταν ποικίλα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα αλλά και νέα πρόσωπα, τα οποία κανείς από τους πρωταγωνιστές του έργου δεν ήταν σε θέση να τα «καλύψει» επαρκώς. Στην «Kλέα», τέλος, ο Nτάρλι επιστρέφει στον αρχικό του ρόλο, έχοντας ωφεληθεί από τη συγγραφική του απομόνωση σε ελληνικό νησί: Tώρα εμφανίζεται πιο ώριμος και οξυδερκής, ανανεώνοντας το αφηγηματικό ενδιαφέρον του εγχειρήματος.

Ο έρωτας

Oσο για το βασικό μοτίβο του μυθιστορήματος παραμένει ο έρωτας σε όλες του τις εκφάνσεις: Aλλοτε σαν υπαινιγμός και αθώα έλξη και άλλοτε μέσα από τα συμπτώματά του, τις μοιχείες, τις παρεκκλίσεις, τους χωρισμούς, την αμιγώς σαρκική του έκφραση. Tι είναι εν κατακλείδι το «Kουαρτέτο»; Tίποτα λιγότερο από το παλίμψηστο της ιστορίας μιας αισθησιακής πόλης και των ανθρώπων της.

Eνα αριστοτεχνικό πολυεπίπεδο έργο που -πάνω απ' όλα- διερευνά τον έρωτα και τις μεταμορφώσεις του, αναδεικνύοντας -ταυτόχρονα- την γοητεία της παρακμής μιας ολόκληρης εποχής. Kαι όλα αυτά, βέβαια, μέσα από την δαιδαλώδη, συχνά παράλογη -και αινιγματικά σαγηνευτική- περιπέτεια της γραφής... "

Γιώργος Βαϊλάκης, "Ημερησία", 24.4.2010

Μολονότι υπήρξε πολυγράφος και θήτευσε σε όλα σχεδόν τα είδη του λόγου, ο Λόρενς Ντάρελ (1912-1990) απέκτησε διεθνή φήμη κυρίως με το τετράπτυχο Αλεξανδρινό κουαρτέτο , μυθιστορηματική σύνθεση που περιλαμβάνει την Ιουστίνη (1957), τον Μπαλτάζαρ (1958), τον Μαουντόλιβ (1958) και την Κλέα (1960). Τα τρία πρώτα βιβλία διαδραματίζονται στην προπολεμική Αλεξάνδρεια, ενώ το τέταρτο εκτυλίσσεται στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι τίτλοι παραπέμπουν σε πρωταγωνιστικά πρόσωπα της πολυφωνικής αυτής εξιστόρησης, ενώ οι επιγραφές που κοσμούν την έναρξη κάθε επιμέρους μυθιστορήματος (κυρίως παραθέματα από κείμενα του μαρκήσιου ντε Σαντ) προϊδεάζουν τον αναγνώστη για τον ερωτισμό που κυριαρχεί στο σύνολο του έργου- η πρώτη μάλιστα επιγραφή, παραπέμποντας σε μια φράση του Φρόιντ («αντιμετωπίζω κάθε σεξουαλική πράξη ως διαδικασία στην οποία εμπλέκονται τέσσερα πρόσωπα»), ξεκλειδώνει έμμεσα τον γενικό τίτλο της τετραλογίας.

Ο κυρίως αφηγητής, ένας εκκολαπτόμενος λόγιος ονόματι Ντάρλι (εμφανής αναγραμματισμός του ονόματος του συγγραφέα), αποτραβηγμένος σε ένα ελληνικό νησί ανασυνθέτει τις αναμνήσεις του από την Αλεξάνδρεια όπου έζησε έντονες στιγμές και συγχρωτίστηκε με τα προαναφερόμενα πρόσωπα, αλλά και πολλά άλλα εξίσου σημαίνοντα. Επιχειρώντας να βάλει σε μια τάξη επεισόδια και καταστάσεις όπως τα γνώρισε, ανακαλύπτει ότι το ξετύλιγμα της ιστορίας οδηγεί σε ένα παλίμψηστο που φέρνει συνεχώς στο φως νέες εκδοχές, άγνωστες λεπτομέρειες, διαφορετικές αναγνώσεις του παρελθόντος: γράφει το μυθιστόρημα της ζωής του αγνοώντας εν μέρει βασικές παραμέτρους των γεγονότων στα οποία έλαβε και ο ίδιος μέρος και θεωρούσε πως ελέγχει τη λογική τους - μια αυτοαναφορικότητα με χαμένο το κέντρο της. Είναι και αυτό μέρος της καβαφικής ειρωνείας που διαστίζει το κείμενο· οι αναφορές στην ποίηση του Αλεξανδρινού γέροντα είναι συχνές και διόλου τυχαίες, αφού το στήσιμο του μυθιστορήματος αναδεικνύει ως απόλυτη πρωταγωνιστική φιγούρα την πόλη του Καβάφη, σε όλο το μεγαλείο της παρακμής της.

Πολύβουη, πολυπρόσωπη, καλειδοσκοπική, με φώτα και σκιές, κοσμοπολίτικη και εξευρωπαϊσμένη, αλλά και εξαθλιωμένη, ανατολίτικη μυρμηγκιά, η Αλεξάνδρεια διαμορφώνει τους χαρακτήρες που παρεπιδημούν εντός των ορίων της, εγκλωβίζοντάς τους σε ένα δίχτυ ηδυπάθειας, κυνικού ρεαλισμού και πολύτροπης πανουργίας. Μια πόλη της απωλείας, χάνεται βαθμηδόν η ίδια στους στροβίλους της Ιστορίας, αλλά οδηγεί στον χαμό και όσους καθρεφτίζονται στο πρόσωπό της. Από το σμάρι που στριφογυρίζει μέσα στο Αλεξανδρινό κουαρτέτο κάποιοι υποκύπτουν στον θανάσιμο εναγκαλισμό με τη φρενίτιδα της πόλης ή σημαδεύονται καίρια. Ο Περσγουόρντεν π.χ. αυτοκτονεί, η Μελίσα σβήνει άδοξα, ο Ναρούζ δολοφονείται, ο Σκόμπι σκοτώνεται, η Λάιλα απομονώνεται στον περίκλειστο κόσμο της, η Κλέα ακρωτηριάζεται· άλλοι σκορπίζουν μακριά της για να συνεχίσουν τον δρόμο τουςμεταξύ αυτών και ο Ντάρλι, ο αφηγητής, αλλά και η Κλέα, ο Αμαρίλ με τη Σεμίρα, ο Μπαλτάζαρ και, όπως όλα δείχνουν, ο Νεσίμ και η Ιουστίνη.

Λίζυ Τσιριμώκου, "Τα Νέα"/ "Βιβλιοδρόμιο", 13.2.2010

"Είναι οι μεγάλες ταραγμένες εποχές που γεννούν τα μεγάλα έργα. Ετσι γεννήθηκε και το παλίμψηστο μιας πόλης μοναδικής, της Αλεξάνδρειας, που είχαν χτίσει οι Ιταλοί, κυβερνούσαν οι Αγγλοι ενώ το εμπόριο διαφέντευαν οι Ελληνες, οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι.

Ο Λόρενς Ντάρελ αποβιβάστηκε σ' αυτή την 1η Μαΐου 1941 από ένα αυστραλιανό μεταγωγικό που έκανε το επικίνδυνο ταξίδι από την Κρήτη. Είχε ήδη κατά νου το «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο», το εμβληματικό αυτό έργο που τώρα κυκλοφορεί σε νέα θαυμάσια μετάφραση της Μαριάννας Παπουτσοπούλου από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο».

Γεννημένος στην Ινδία, ο άγγλος συγγραφέας δεν πέρασε στη χώρα του παρά μόνο το διάστημα των σπουδών του για να χαράξει στη συνέχεια μια πορεία που είχε ως σημαντικούς σταθμούς την Κέρκυρα, την Αθήνα, τη Μέση Ανατολή, τη Ρόδο και τέλος την Κύπρο και τη Γαλλία, όπου ολοκλήρωσε το «Κουαρτέτο».

Οι πραγματικοί ήρωες

Ηταν ερωτευμένος με την Αλεξάνδρεια, την πόλη που χώρεσε στους τέσσερις τόμους την «Τζαστίν» (και όχι «Ιουστίνη», όπως ήθελε η παλιά μετάφραση του Αιμίλιου Χουρμούζιου στις εκδόσεις «Γρηγόρη»), τον «Μπαλτάζαρ», τον «Μαουντολίβ» και την «Κλέα».

Είναι παράξενο, ωστόσο, ότι τους πρώτους μήνες του 1941 έγραφε ο συγγραφέας στον Χένρι Μίλερ από την Ελλάδα: «Μοιάζει ειρωνεία, αλλά χτες το απόγευμα το σύννεφο διαλύθηκε και είδα όλο το ''Βιβλίο των νεκρών'' μπροστά στα μάτια μου σαν απαγορευμένη έξοχη πόλη. Είμαι έτοιμος να το αρχίσω τώρα».

Το «Βιβλίο των νεκρών» ήταν ο προσωρινός τίτλος γι αυτό που τελικά ονομάστηκε «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο» και που ο Ντάρελ άρχισε να γράφει το 1953, όταν αποσπάστηκε στην Κύπρο, έχοντας μαζί του τη μικρή του κόρη Σαπφώ, κι αγόρασε ένα σπίτι στο Μπέλλα Παΐς κοντά στην Κερύνεια.

Τι είναι εν κατακλείδι το «Κουαρτέτο»; Μα το παλίμψηστο της ιστορίας της πόλης και των ανθρώπων της. Υπάρχουν σ' αυτό και ο «νεαρός πολεμιστής, που ζει την αιωνιότητα κλεισμένος στο γυάλινο φέρετρό του» (Αλέξανδρος) αλλά και ο γέροντας ποιητής (Καβάφης). Υπάρχει ο επίσης ερωτευμένος με την Αλεξάνδρεια Ε. Μ. Φόρστερ και πλήθος άλλοι χαρακτήρες «κλεμμένοι» από τους άρχοντες, τους αστούς, τους επαγγελματίες, τους περιθωριακούς της πόλης. Και βέβαια υπάρχουν αυτές οι υπέροχες γυναίκες, οι πρωταγωνίστριες του Ντάρελ.

Ομως εκείνη που πραγματικά πρωταγωνιστεί είναι η Αλεξάνδρεια «πριγκίπισσα και πόρνη. Βασιλική πολιτεία και anus mundi. Δεν θα άλλαζε ποτέ εφόσον οι φυλές εξακολουθούσαν να βράζουν όπως ο μούστος στα βαρέλια».

Τον Οκτώβριο του 1977 ο συγγραφέας επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, έχοντας πειστεί από το BBC να συμμετέχει σε μια εκπομπή με τίτλο «Spirit of Place». Περιπλανήθηκε στους δρόμους της ακολουθούμενος από το τηλεοπτικό συνεργείο. Του φάνηκε αδιάφορη και άψυχη. Τα περίφημα καφέ της, του «Παστρούδη» και το «Μπωντρό» δίχως φώτα. Το αγαπημένο του βιβλιοπωλείο, το «Cite du Livre» στη οδό Φουάντ 2 είχε κλείσει. Η κάμερα στράφηκε σε μεγαλοπρεπείς βίλες γεμάτες μπουκαμβίλιες, «όπου ο Νεσίμ και η Τζαστίν έδιναν τις δεξιώσεις τους», εγκαταλειμμένες ή δημευμένες ή ρημαγμένες από την αδιαφορία των απόρων ιδιοκτητών τους.

Ομως και πάλι, όπως αφηγείται ο Μάικλ Χάαγκ στην «Αλεξάνδρεια, πόλη της μνήμης» (εκδόσεις «Ωκεανίδα»), βιβλίο που μπορεί να λειτουργήσει ως υπέροχο επίμετρο στο «Κουαρτέτο», ο συγγραφέας μπόρεσε να ξαναβρεί την πόλη του. Εστω και μέσα σ' έναν οίκο απωλείας όπου στο «μισοσκόταδο στέκονταν καμιά δεκαριά κοριτσόπουλα ντυμένα με γελοία βιβλικά νυχτικά, με βαμμένα χείλη, κομπολόγια με κρόσσια και φτηνά δαχτυλίδια, ενώ η παράξενη αθωότητά τους που άστραφτε κάτω από τα φανταχτερά ρούχα ερχόταν σε αντίθεση με τη βάρβαρη ενήλικη φυσιογνωμία του γάλλου ναύτη που στεκόταν στη μέση του δωματίου».

Σε αντιδιαστολή με την παραπάνω εικόνα, η μεταφράστρια του Κουαρτέτου επιμένει: «Η αθωότητα αυτή είναι η καρδιά του βιβλίου. Η πηγή η επτασφράγιστη του ''Άσματος Ασμάτων'', που γίνεται νερό που γουργουρίζει στην άμμο του Αμπουσίρ και γεννά τη ζωή. Γίνεται πρόσωπα: ο παππούλης Παναγιώτης που φροντίζει, ο ύμνος του μουεζίνη μιαν αυγή που ανεβαίνει ψηλά στα άνω στρώματα του ουρανού, το μωρό που κοιμάται με το δάχτυλο στο στόμα. Γιατί -πώς να γίνει;- κάθε καλό βιβλίο περιέχει κοντά στο σκοτάδι του κόσμου και το φως του - είτε σαν νοσταλγία είτε σαν προσευχή»."

Χρήστος Σιάφκος, "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"/ Ένθετο "7: Τέχνες και Ζωή", τχ. 419, 29.11.2009

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Lawrence Durrell γεννήθηκε στην Ινδία το 1912 από γονείς Βρετανούς. Στην πατρίδα του βρέθηκε μόνο για τις πανεπιστημιακές του σπουδές, τις οποίες γρήγορα εγκατέλειψε για να αρχίσει μια ζωή περιπλανήσεων με επίκεντρο τη λεκάνη της Μεσογείου. Αφού γεύθηκε τη μποέμικη ζωή των καλλιτεχνών στο Παρίσι, εγκαταστάθηκε από το 1934 ως το 1940 στην Ελλάδα, χώρα που γνώρισε κι αγάπησε βαθιά. Στα χρόνια του πολέμου υπηρέτησε στο Κάιρο ενώ αργότερα εργάστηκε στη Ρόδο, στην Κύπρο και στην Αργεντινή. Από το 1957 ως τον θάνατό του, το Νοέμβριο του 1990, έζησε στη νότια Γαλλία όπου αφοσιώθηκε στο γράψιμο. Το έργο του, που ο ίδιος χαρακτηρίζει "σπουδή του έρωτα στη σύγχρονη εποχή", μελετά την ανθρώπινη ψυχή με κλειδιά τον έρωτα, το πάθος και τη ζήλια. Η πλούσια και αισθησιακή γραφή του βρήκε μεγάλη απήχηση στην Ευρώπη και πολύ μικρότερη στην Αγγλία. Από το έργο του που περιλαμβάνει μυθιστορήματα, διηγήματα και ταξιδιωτικές εντυπώσεις ξεχωρίζουν: "Το αλεξανδρινό κουαρτέτο", "Πικρολέμονα", "Το κουιντέτο της Αβινιόν", "Tune", "Nunquam".