Φερμά-Πασκάλ: Το τελευταίο παιχνίδι

-10%

Λιανική τιμή: €17,75

Τιμή Bestseller: €15,97

Συγγραφέας: Devlin Keith

Εκδότης: Τραυλός

Κατηγορία: Επιστήμες

ISBN: 9789606640605

Ημερομηνία έκδοσης: 12/04/2010

Αγορά

12/04

Περιγραφή

Τον Αύγουστο του 1654, ο μέγας τζογαδόρος Αντουάν Γκομπό (γνωστός σε όλους ως Ιππότης του Μερέ), πλησίασε τον φημισμένο μαθηματικό της εποχής, Μπλεζ Πασκάλ, και του ζήτησε, εμπιστευτικά, να του πει λίγα «χρήσιμα μυστικά» για το πώς θα κατάφερνε να έχει μονίμως το πάνω χέρι στα παιχνίδια τύχης, στα οποία αφιέρωνε τον πάντοτε ελεύθερο χρόνο του.

«Πώς μπορώ να ξέρω ότι θα κερδίσω στα ζάρια όταν η παρτίδα δεν έχει ακόμη τελειώσει; Πώς θα γίνει να έχω μαζέψει τους περισσότερους πόντους ακόμη και σε ένα παιχνίδι που θα διακοπεί απότομα;» ρώτησε ο γάλλος ευγενής τον διάσημο επιστήμονα φίλο του.

Ύστερα από λίγες μέρες εντατικής σκέψης, ο Πασκάλ τού έδωσε μια πιθανή λύση. Ωστόσο, δεν ήταν εντελώς σίγουρος για την ορθότητά της. Μην αντέχοντας την αγωνία, έγραψε στον συμπατριώτη του ερασιτέχνη μαθηματικό Πιερ ντε Φερμά προκειμένου να ζητήσει τη γνώμη του.

Η αλληλογραφία που ακολούθησε -και ειδικά μία συγκεκριμένη επιστολή- γέννησε ένα από τα πιο συγκλονιστικά επιτεύγματα των μαθηματικών. Ήταν μια επιστολή που, κυριολεκτικά, άλλαξε τον ρου της Ιστορίας.

Η επινόηση της θεωρίας πιθανοτήτων έφερε επανάσταση στον τρόπο σκέψης. Η δυνατότητα για πρόβλεψη του μέλλοντος (με τη βοήθεια των αριθμών) και η ποσοτική εκτίμηση του κινδύνου άλλαξε, μια για πάντα, την οικονομική, την πολιτική και την κοινωνική ζωή των ανθρώπων.

Δύο παίκτες παίζουν ζάρια - στις 5 ρίψεις ένας από τους δύο θα είναι ο νικητής. Ξαφνικά, σταματούν στην τρίτη ζαριά. Άραγε, ποιος θεωρείται ότι έχει κερδίσει αυτό το ημιτελές παιχνίδι;

Δεν είναι δύσκολο πρόβλημα -τουλάχιστον σήμερα- ωστόσο, την εποχή που τέθηκε στον Φερμά απαιτούσε λύση ενδελεχούς αιτιολόγησης, και μάλιστα όχι με εμπειρικό τρόπο, αλλά αντίθετα, με την εφαρμογή μαθηματικών. Για τον Φερμά και τον Πασκάλ ήταν ένας ελκυστικός γρίφος, μια άσκηση με αφορμή τον τζόγο. Ούτε καν φαντάστηκαν ότι επινοώντας τη θεωρία πιθανοτήτων, εγκαινίαζαν μια εποχή στην οποία οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι υπηρεσίες προγνώσεων, οι αναλυτές στατιστικών στοιχείων και οι κάθε λογής διαχειριστές του ρίσκου θα μπορούσαν (με βάση τις πιθανότητες) να προβλέψουν -και να δρομολογήσουν αναλόγως- το μέλλον μας.

Σελ. 256

Κριτικές:

"Δεν χρειάζεται να παίζεις «Στοίχημα» για να γνωρίζεις σήμερα ότι κάτι έχει περισσότερες πιθανότητες να συμβεί από κάτι άλλο. Εχουμε συνηθίσει πια στην ιδέα πως κάθε τι μελλούμενο μπορεί να «ποσοτικοποιηθεί» και να προβλεφθεί βάσει «ποσοστών πιθανότητας», ακόμη και ο καιρός. Ποιος όμως ανακάλυψε τη «συνταγή», τον τρόπο δηλαδή που υπολογίζουμε πιθανότητες;

Την απάντηση ανέλαβε να μας δώσει ένας έμπειρος εκλαϊκευτής των μαθηματικών, ο διευθυντής του Κέντρου Μελέτης της Γλώσσας και της Πληροφορίας στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Στάνφορντ Κιθ Ντέβλιν (Κeith Devlin). Συγγραφέας ήδη 26 βιβλίων, ο Ντέβλιν ξεκινάει το ενημερωτικό ταξίδι μας από τη Δευτέρα της 24ης Αυγούστου 1654. Τότε ο φημισμένος γάλλος μαθηματικός Μπλεζ Πασκάλ συνέγραψε μια επιστολή προς τον επίσης διάσημο ομότεχνο συμπατριώτη του Πιέρ ντε Φερμά, που έμελλε να είναι η πρώτη μιας ιδιαίτερα γόνιμης αλληλογραφίας. Μιας αλληλογραφίας που θεμελίωσε τη Θεωρία Πιθανοτήτων και... όλη σχεδόν τη σύγχρονη Κοινωνία της Πληροφορίας όπου ζούμε. Και όλα αυτά με αφορμή την παράκληση ενός δανδή χαρτοπαίκτη για ένα επιστημονικό ζύγι που θα έκρινε τον νικητή σε παρτίδες που έμεναν ημιτελείς!

Το βιβλίο που έγραψε τελικά ο Ντέβλιν δεν είναι μεγάλο- 218 σελίδες είναι το «ζουμί του» στην ελληνική έκδοση-, οπότε κανείς δεν μπορεί να το κατηγορήσει για μακρόσυρτη σπαζοκεφαλιά. Αντίθετα, ο τεχνίτης συγγραφέας του φροντίζει να μπολιάζει κάθε τόσο τα μαθηματικά προβλήματα που παραθέτει με ανέκδοτες ιστορίες από τη ζωή των πρωταγωνιστών του. Και αυτοί δεν είναι μόνον οι δύο προαναφερθέντες: Θα ανακαλύψετε με ευχαρίστηση ότι ο Ντέβλιν ξεσκόνισε τα βιογραφικά όλων των ιδιοφυϊών που ασχολήθηκαν με τις θεωρίες παιγνίων και πιθανοτήτων, από τον Επίσκοπο Βίπολντ του Καμπρέ (το 960 μ.Χ.) ως τον αιδεσιμότατο Τόμας Μπέις (1702- 1761).

Αυτή η ιστορική σκυταλοδρομία κρατάει ως τη σελίδα 162, όπου ο Ντέβλιν κάνει το μέγααλλά βραχύβιο- άλμα: ορμάει στην εποχή μας, για να αναλύσει την έννοια των πιθανοτήτων μέσα από το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου στους δίδυμους πύργους και τους υπολογισμούς των χρηματιστηριακών αγορών. Εκεί όμως είναι που μας αφήνει διψασμένους: δεν εμβαθύνει στα σύγχρονα μαθηματικά των πιθανοτήτων, είτε από φόβο να μη μας κουράσει είτε διότι... θα έπρεπε να μας εξηγήσει πώς όλο αυτό το μαθηματικό οπλοστάσιο δεν μας βοήθησε να προβλέψουμε την απίστευτη φούσκα που έσκασε και τώρα μας ταλανίζει!

Ακόμη κι έτσι, το βιβλίο του Ντέβλιν είναι μια πολύτιμη πρώτη εισαγωγή μας στον κόσμο που χαράζει. Στον κόσμο όπου η πιθανοτική υπόσταση των κβάντων θα εγγυάται την ακρίβεια υπολογισμών των κβαντικών υπολογιστών. Τυχαίο; Δεν νομίζω..."

Τάσος Καφαντάρης, "Το Βήμα", 4.7.2010

"Τον Αύγουστο του 1654 ο περίφημος τζογαδόρος Αντουάν Γκομπό -διάσημος και ως Ιππότης του Μερέ- έθεσε στον πιο διάσημο μαθηματικό της εποχής ένα ερώτημα που η απάντησή του έμελλε να αλλάξει σημαντικά τον τρόπο που η ανθρώπινη σκέψη αντιλαμβάνεται και διαχειρίζεται μαθηματικά την τύχη. Το ερώτημα που έθεσε ο ευγενής Ιππότης στον αξιοσέβαστο μαθηματικό ήταν το εξής: «Πώς μπορώ να γνωρίζω, εκ των προτέρων, ότι θα κερδίσω στα ζάρια ενώ η παρτίδα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί;». Υστερα από λίγες ημέρες εντατικής σκέψης, ο Πασκάλ έδωσε στον Ιππότη μια πιθανή λύση στο πρόβλημά του. Επειδή όμως δεν ήταν σίγουρος για τη λύση που είχε βρει, ζήτησε τη συνδρομή ενός ιδιοφυούς ερασιτέχνη μαθηματικού, του Πιερ ντε Φερμά. Από τη μεταξύ τους αλληλογραφία θα προκύψει ένας ολότελα νέος κλάδος των Μαθηματικών: η θεωρία των πιθανοτήτων, η τυποποίηση της οποίας αργότερα θα προσφέρει ένα εκπληκτικό εργαλείο για τη μαθηματική διαχείριση του μέλλοντος και την ποσοτική εκτίμηση των παραγόντων που καθορίζουν τα παιχνίδια στην οικονομία και την πολιτική. Το βιβλίο του Κιθ Ντέβλιν, επιφανούς μαθηματικού και συγγραφέα πολλών επιστημονικών βιβλίων, αναπαράγει λεπτομερώς αυτό το διάσημο επεισόδιο στην ιστορία των Μαθηματικών, καθώς και όλες τις μετέπειτα εξελίξεις που οδήγησαν, κατά τον προηγούμενο αιώνα, σε μια πολύ ισχυρή μαθηματική θεωρία των πιθανοτήτων, η οποία μας επιτρέπει να υπολογίζουμε επακριβώς τις αριθμητικές πιθανότητες ενός μελλοντικού συμβάντος. "

Σπύρος Μανουσέλης, "Ελευθεροτυπία", 27.3.2010

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Keith Devlin είναι ερευνητής και διευθυντής του Κέντρου για τη Μελέτη της Γλώσσας και της Πληροφορίας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ (σύμβουλος στο Τμήμα Μαθηματικών, συνιδρυτής του ερευνητικού δικτύου Stanford Media X και του Ινστιτούτου H-STAR). Επίσης, είναι εταίρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και της Αμερικανικής Ένωσης για την Πρόοδο της Επιστήμης. Ο Devlin έχει γράψει 26 βιβλία και έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 75 ερευνητικά άρθρα. Στο "Τελευταίο Παιχνίδι", ο Keith Devlin εξακριβώνει την προέλευση της θεωρίας πιθανοτήτων και μας γνωρίζει τους μαθηματικούς που την επινόησαν, από τον Πασκάλ και τον Φερμά ώς την οικογένεια Μπερνούλι και τον ντε Μουάβρ.