Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας

-10%

Λιανική τιμή: €8,63

Τιμή Bestseller: €7,77

Συγγραφέας: Αξελός Κώστας

Εκδότης: Νεφέλη

Κατηγορία: Ιστορία

ISBN: 9789602119617

Ημερομηνία έκδοσης: 25/06/2010

Αγορά

25/06

Περιγραφή

Μήπως τα προβλήματα της σύγχρονης Ελλάδας δεν είναι στην πραγματικότητα και τόσο "σύγχρονα"; Μήπως υπάρχει μια εγγενής κακοδαιμονία, ηθελημένη και αθέλητη, που εμποδίζει αυτή τη χώρα, η οποία εντούτοις "αναζητεί τον εαυτό της με πάθος", να βλέπει το "κεντρικό" και να είναι "επίκαιρη";

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα καίρια ερωτήματα στα οποία προσπαθεί να δώσει απαντήσεις το δοκίμιο του Κώστα Αξελού "Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας" (72 σελίδες) που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη, σε μετάφραση της Κατερίνας Δασκαλάκη. Πρόκειται για ένα κείμενο σπάνιας διορατικότητας, "προφητικό" θα μπορούσε να πει κανείς. Ο Κώστας Αξελός είχε μόλις συμπληρώσει τα τριάντα του χρόνια όταν το πρωτοδημοσίευσε στο γαλλικό περιοδικό "Esprit", τον Ιούλιο του 1954. Ο σημερινός αναγνώστης, κυρίως ο Έλληνας αναγνώστης, που θα θελήσει να εντρυφήσει στις σελίδες του και να κατανοήσει το νόημά τους, θα μείνει έκπληκτος από την τραγική επικαιρότητα των παρατηρήσεων και των διαπιστώσεων του στοχαστή, οι οποίες διατυπώθηκαν πριν από πενήντα έξι χρόνια και δεν έχουν χάσει τίποτα από την τραγική τους επικαιρότητα.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι το (νεανικό) αυτό κείμενο του Κώστα Αξελού είναι και το πρώτο που εκδίδεται αυτοτελώς, μετά το θάνατό του στις 4 Φεβρουαρίου 2010.

Σελ. 72

Κριτικές:

«Aς προσπαθήσουμε να ρωτήσουμε το μαντείο για τη μοίρα της σύγχρονης Eλλάδας χωρίς να σπεύσουμε να του αποδώσουμε κοινωνιολογικές, ψυχολογικές, εθνολογικές ή οικονομικές απαντήσεις».

Mε αυτή τη φράση ξεκινάει ένα κείμενο όχι σημερινό, αλλά εξαιρετικά διεισδυτικό και επίκαιρο. Eχει έκταση μόλις 60 σελίδων και γράφτηκε πολλά χρόνια πριν, τη δεκαετία του '50. Tίτλος του κειμένου «H μοίρα της σύγχρονης Eλλάδας». Συγγραφέας του, ένας τριαντάχρονος, τότε, Eλληνας, ο φιλόσοφος Kώστας Aξελός, που ζούσε ήδη πλέον στο Παρίσι από τα μέσα της δεκαετίας του '40. Tο κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Esprit, για να πρωτοκυκλοφορήσει στα ελληνικά μόλις το 1978, στις σελίδες του περιοδικού «Eποπτεία» με τίτλο «O εμφύλιος πόλεμος της Eλλάδας». H σύντροφος της ζωής του Kώστα Aξελού, η δημοσιογράφος και συγγραφέας Kατερίνα Δασκαλάκη, επιμελήθηκε τη νέα μετάφραση του βιβλίου που θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις «Nεφέλη». Mια απόφαση που λήφθηκε μετά τον πρόσφατο θάνατο του Aξελού «όχι χωρίς αγωνία και δισταγμούς, αλλά και με τη βαθιά πεποίθηση ότι, έστω και μετά από τόσα χρόνια, το ελληνικό κοινό μπορεί κάτι να κερδίσει από τούτη την ανάγνωση κι ότι, έτσι, και ο ίδιος θα το ενέκρινε», όπως σημειώνει στο σύντομο αλλά κατατοπιστικό σημείωμά της η Kατερίνα Δασκαλάκη. Tα αποσπάσματα που προδημοσιεύει η «K» δίνουν το βάθος της σκέψης του Eλληνα φιλοσόφου, και παρότι αντλούν από την εικόνα μιας χώρας πριν από σχεδόν 60 χρόνια, εντούτοις οι συλλογισμοί και τα ερωτήματα είναι πάντα επίκαιρα.

Nεωτερική Eλλάδα

...«Tο πρόσωπο αυτής της νεωτερικής Eλλάδας είναι εξίσου κατακερματισμένο όσο και ο γεωγραφικός της κορμός. Tο στόμα προφέρει λέξεις ελληνικές, τα ελληνικά είναι αλλαγμένα αλλά πάντως είναι ελληνικά. Tα μάτια βλέπουν ακόμη (μες στο λυκόφως των παγανιστικών θεών και το μισοσκόταδο των χριστιανών αγίων) τους ναούς, τα αγάλματα και τις εικόνες. Tα αυτιά σίγουρα ακούνε το βυζαντινό άσμα. Aλλά ως προς τι είναι όλα αυτά νεωτερικά; Σε τι αυτές οι δύο (ισχυρές και ασθενείς) επιβιώσεις θεμελιώνουν μια ζωή; -ας την ονομάσουμε νέα. Mε τι ζει η σύγχρονη Eλλάδα;»...

Nεοελληνική σκέψη

...«Θα μπαίναμε επίσης στον πειρασμό ν' απαντήσουμε αρνητικά στο ερώτημα αν η (σύγχρονη) Eλλάδα διαθέτει μια σκέψη, μια επιστήμη και μια πολιτική. Συμμετέχει στην ευρωπαϊκή -και οσονούπω πλανητική- σκέψη, επιστήμη και πολιτική, αλλά συμμετέχω δεν σημαίνει καθόλου και κατέχω. Tα δέντρα αυτά δεν φυτρώνουν στο δικό της έδαφος. H ευρωπαϊκή σκέψη διατηρεί έναν κατά πολύ ζωηρότερο διάλογο με την αρχαία σκέψη απ' ό,τι η νεοελληνική σκέψη. Kαι η ευρωπαϊκή σκέψη είναι, επίσης, σκέψη του επίκαιρου. Eτσι, η σύγχρονη Eλλάδα τρέφεται με τη δυτική σκέψη: “τρέφεται” σημαίνει: δέχεται τους καρπούς που καλλιεργούνται αλλού. Aυτό που της λείπει είναι το σύνολο: οι ρίζες, ο κορμός και τα κλαδιά του δέντρου. Φυσικά, όπως παντού, υπάρχουν θάμνοι, αλλά δεν είναι αρκετά ισχυροί ώστε να φιλτράρουν το φως μέσα απ' το φύλλωμά τους και να δημιουργήσουν μιαν ακόμη αληθινή σκιά»...

...«H σύγχρονη Eλλάδα δεν απέκτησε σκέψη. Kι ακόμη περισσότερο της λείπει μια πολύ αρθρωμένη γλώσσα. Διαθέτει, αντιθέτως, πολύ αληθινή και πολύ ωραία ποίηση: από το δημοτικό τραγούδι των σκλαβωμένων Eλλήνων μέχρι την ελεύθερη φωνή των Eλλήνων του καιρού μας, εκδηλώνεται μια φλέβα ποιητική πραγματικά αυθεντική. Aυτή η Eλλάδα, η Eλλάδα της φλόγας κι όχι εκείνη της στάχτης, μπορεί να πεθάνει; Mπορεί να καταλήξει σε μια ζωή τέτοια που να μην αξίζει πια να τη ζει κανείς;»...

«...H Eλλάδα οφείλει επίσης ν' αναπτύξει τις έρευνες που αφορούν τα ιδιαίτερά της προβλήματα: ν' αποκτήσει συνείδηση της παράδοσης και της ιστορίας της, της καταγωγής και της δομής της, της λογοτεχνίας και των προσωπικοτήτων της. Oφείλει ν' αποκτήσει μια γνώση και ν' αναπτύξει τις επιστήμες. Aφήνοντας κατά μέρος την αυταρέσκειά της, θα περάσει μήπως στο στάδιο της προσπάθειας και της συνέπειας; Θα εκτιναχθεί -σαν μεταλλικό ελατήριο πιεσμένο από καιρό- προς την κατάκτηση της δικής της κίνησης;».

Όλγα Σελλά, "Η Καθημερινή", 24.6.2010

"Ενα νεανικό δοκίμιο του Κώστα Αξελού, γραμμένο το 1954 και δημοσιευμένο στο γαλλικό περιοδικό «Εsprit» και στο περιοδικό «Εποπτεία» το 1978, το οποίο κυκλοφορεί σήμερα αυτοτελώς και παραμένει ανησυχητικά επίκαιρο.

«Η νεωτερική Ελλάδα είναι κάτι παραπάνω από ένα μουσείο» της ελληνικής αρχαιότητας και του βυζαντινού χριστιανισμού. Της λείπει όμως η αυτοσυνείδηση, η ισχύς, η οργανωτικότητα, η τεχνική, τα χαρακτηριστικά του νεωτερικού. Μεταξύ Ανατολής και Δύσης, «στους κόλπους του νεωτερικού Κόσμου που κυριαρχείται από τις μεγάλες δυνάμεις, με ποιον τρόπο θα εδραιώσει η Ελλάδα την αρμονία ανάμεσα στη δύναμη και στην αδυναμία της; Και για να ιδιοποιηθεί το είναι της, μήπως πουλήσει την ψυχή της στον διάβολο;»."

"Το Βήμα"/ "Βιβλία", 4.7.2010

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

O Kώστας Aξελός (1924-2010) γεννήθηκε στην Αθήνα. Παράλληλα με τις ελληνικές γυμνασιακές του σπουδές παρακολούθησε μαθήματα στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και στη Γερμανική Σχολή. Καθώς η ονομαζόμενη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών δεν παρείχε ικανοποιητική διδασκαλία της φιλοσοφίας, γράφτηκε στη Νομική, αλλά ο πόλεμος τον έστρεψε προς την πολιτική: κατά τη διάρκεια της γερμανο-ιταλικής κατοχής πήρε ενεργό μέρος στην Αντίσταση και ακολούθως στον εμφύλιο -στον οποίο είχαν στρατιωτικά εμπλακεί και οι Άγγλοι- ως οργανωτής, δημοσιογράφος και θεωρητικός του κομμουνιστικού κινήματος (1941-1945). Το ΚΚΕ τον διέγραψε από τις τάξεις του και ένα κυβερνητικό στρατοδικείο τον καταδίκασε σε θάνατο. Στο Παρίσι κατέφυγε στα τέλη του 1945, επιβιβαζόμενος στο πλοίο Ματαρόα, με τη συνδρομή του διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Octave Merlier. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη. Από το 1950 ως το 1957 εργάσθηκε ως ερευνητής στο C.N.R.S. (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας), στο φιλοσοφικό τμήμα. Κατόπιν συνέχισε την ερευνητική του εργασία για τις δύο διδακτορικές του διατριβές, πάνω στον Μαρξ και στον Ηράκλειτο, στην Εcole Pratique des Hautes Etudes (Πρακτική Σχολή Ανωτάτων Σπουδών) ως το 1959. Από το 1962 ως το 1973 δίδαξε φιλοσοφία στη Σορβόννη. Υπήρξε συνεργάτης και αργότερα διευθυντής σύνταξης της επιθεώρησης "Arguments" (1956-1962, εκδ. Minuit), η οποία στην εποχή της τάραξε τα νερά, ενώ παράλληλα μετέφρασε στα γαλλικά έργα των Χάιντεγκερ και Λούκατς. Τον Μάρτιο του 2009, κατά τη διάρκεια της τελευταίας του επίσκεψης στην Ελλάδα, αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας του ΑΠΘ. Πέθανε στο Παρίσι στις 4 Φεβρουαρίου 2010 σε ηλικία 85 ετών.

Δημοσίευσε (ελληνικά στην αρχή και ακολούθως γαλλικά κατά κύριο λόγο, αλλά και γερμανικά) σειρά βιβλίων που έχουν μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες. Έδωσε διαλέξεις σε όλον τον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος των κειμένων και των διαλέξεών του έχει περιληφθεί στα βιβλία του. Ανατρέχοντας στην ποιητική σκέψη του Ηράκλειτου, και πέρα από τον Μαρξ και τον Χάιντεγκερ, προσπάθησε να προωθήσει, ανιχνεύοντας τον ορίζοντα της περιπλάνησης, μια καινούργια σκέψη του παιχνιδιού της αποσπασματικής ολότητας, σκέψη ιστορική και συστηματική, ανοιχτή και πολυδιάστατη, ερωτηματική και πλανητική, που αντιμετωπίζει το διακύβευμα της εποχής της τεχνικής. Ο Κόσμος, που γίνεται μετά το 1984 ο κόσμος, παραμένει το πρόβλημα, μάλλον το ερώτημα, στο οποίο επικεντρώνεται η σκέψη του, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ατομική και την ιστορικοπαγκόσμια εμπειρία: οι διαφορετικές του εξουσίες και οι σχέσεις μας μαζί του τίθενται υπό ερώτηση. Πέρα από το κλείσιμο, προτείνεται ένα άνοιγμα.