Ο Φάουστ στην Κοπεγχάγη

-10%

Λιανική τιμή: €23,83

Τιμή Bestseller: €21,45

Συγγραφέας: Segre Gino

Εκδότης: Τραυλός

Κατηγορία: Επιστήμες

ISBN: 9789606640537

Ημερομηνία έκδοσης: 12/04/2010

Αγορά

12/04

Περιγραφή

1922: Ο φυσικός Νιλς Μπορ εγκαινιάζει το Ινστιτούτο του, στην Κοπεγχάγη, και προσκαλεί τους σημαντικότερους συναδέλφους του να ανταλλάξουν ιδέες για τη νεογέννητη θεωρία της κβαντικής μηχανικής. Η συνάθροιση καθιερώνεται ως ετήσια συνάντηση των πρωτεργατών αυτής της συγκλονιστικής επιστημονικής επανάστασης.

1932: Η Ευρώπη εμφορείται από πολιτική και κοινωνική αισιοδοξία· οι φυσικοί απολαμβάνουν ένα "Θαυμαστό Έτος" και γιορτάζουν την ανακάλυψη του νετρονίου και τη διάσπαση του πυρήνα.

Για τους τιτάνες της φυσικής, το ετήσιο "Φεστιβάλ Μπορ", εκτός από επιστημονική συνάντηση, είναι μια αφορμή για κοινωνικές σχέσεις. Οι νεότεροι του κλάδου οραματίζονται ένα δημιουργικό μέλλον, ανταλλάσσουν σκέψεις πειράγματα και κουτσομπολιά για τους συναδέλφους τους, και, σε κλίμα ευφορίας, δεν διστάζουν να σατιρίσουν την επιστήμη και τους μέντορές τους.

Με αφορμή τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Γκαίτε, παρουσιάζουν μια παρωδία του Φάουστ (μια ευρηματική διαπάλη ανάμεσα στην κλασική και την κβαντική μηχανική για την ψυχή της φυσικής), με πρωταγωνιστές τους δασκάλους τους και τις μνημειώδεις διαμάχες τους: τον Πάουλι και τον Μπορ, τον Αϊνστάιν και τον Μπορν, τον Χάιζενμπεργκ και τον Σρέντινγκερ, τον Έρενφεστ, τον Φέρμι, τον Ντιράκ, τον Λαντάου, τον Γκάμοφ...

1933: Ξάφνου, η Ευρώπη βυθίζεται στα Τάρταρα· ο ολοκληρωτισμός αλλάζει δραματικά τη ζωή των φερέλπιδων ερευνητών και καταστρέφει τις χώρες τους· οι επιστήμονες χωρίζονται σε ναζί και αντιναζί· η Φυσική βιώνει το τέλος της αθωότητας.

Ο "Φάουστ στην Κοπεγχάγη" έμελλε να γίνει το πλέον προφητικό έργο για τις Φαουστιανές συμφωνίες των φυσικών με τον Διάβολο.

Σελ. 444

Κριτικές:

"Σ' αυτό το βιβλίο όλα -σχεδόν- «συνωμοτούν» σε μία «γλυκιά αποπλάνηση» του αναγνώστη: ο τίτλος, που παραπέμπει στον Γκαίτε, η μεσοπολεμική Κοπεγχάγη, η πόλη και οι δρόμοι της, το εξώφυλλο, που θυμίζει νουάρ μοτίβο (μια ανδρική φιγούρα, με καπέλο και παλτό, εμφανίζεται σε έναν σκοτεινό δρόμο, όπως και στην πρωτότυπη έκδοση), ένας υπότιτλος που συνδέει τη Φύση με την ψυχή, κι ένας ελληνικός εκδοτικός οίκος, που κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού σε θέματα «εκλαΐκευσης της επιστήμης», με τίτλους που ξεκινούν από τον Κοπέρνικο και καταλήγουν στον Οππενχάιμερ και τον αποκωδικοποιητή Enigma.

Ο συγγραφέας Τζίνο Σεγκρέ, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και ανιψιός του Εμίλιο Σεγκρέ (Βραβείο Νομπέλ 1959, για την ανακάλυψη του αντιπρωτόνιου), καταθέτει ένα «διπλό βιβλίο» για τις εξελίξεις της Φυσικής, στον χώρο της κβαντικής θεωρίας, και για την προσωπικότητα των φυσικών, που, θαρρείς βγαλμένοι από το ομότιτλο θεατρικό του Φρίντριχ Ντύρενματ, ερευνούν, στοχάζονται, αλλά και σκηνοθετούν μία παρωδία του «Φάουστ», στο πλαίσιο μιας επιστημονικής συνάντησης στην Κοπεγχάγη, το 1932.

Το σύμπαν είναι μια σκηνή

Το βιβλίο του Τζίνο Σεγκρέ διαβάζεται σαν ένα χρονικό, όπου οι φυσικές επιστήμες δραπετεύουν από τα πειραματικά εργαστήρια και τους πίνακες των πανεπιστημιακών αμφιθεάτρων: εδώ, οι επιστήμονες στοχάζονται και, ταυτόχρονα, σκηνοθετούν (συχνά με ισχυρές δόσεις αυτοσαρκασμού) τους εαυτούς τους, είναι κάτι σαν τους «7 σαμουράι» της κβαντικής φυσικής (Β. Χάιζενμπεργκ, Β. Πάουλι, Π. Ντιράκ, Μ. Ντέλμπρικ, Ν. Μπορ, Ε. Σρέντιγκερ, Λ. Μάιτνερ). Στην πρωτεύουσα του «βασίλειου της Δανιμαρκίας», συναντώνται, συνυφαίνονται και συνδιαλέγονται πειράματα και επιχειρήματα, προσεγγίσεις και κοσμοθεωρίες (περισσότερο με τη μορφή ερμηνευτικών σχημάτων και «πειραμάτων του νου», Gedankenexperimente), μοίρες και πόλεμοι, κυρίως, γνώση και διαφέρον. Ταυτόχρονα, ξεδιπλώνονται, οι βιογραφίες, οικογενειακές και επιστημονικές, των σημαντικότερων «μυαλών» της μεσοπολεμικής περιόδου, που συνδιαμόρφωσαν τις εξελίξεις γύρω από την κλασική μηχανική και την κβαντική θεωρία.

Ο Σεγκρέ, με την πλούσια ακαδημαϊκή και ερευνητική πείρα και με την κουλτούρα που διαθέτει (χάρις στην οικογενειακή παράδοση), διευρύνει σημαντικά την πλούσια αγγλοσαξονική παράδοση της «εκλαϊκευμένης επιστήμης». Ανασυνθέτει και επανασκηνοθετεί με ιδιαίτερη μαεστρία τη ζωή και το έργο «των πνευματικών ηρώων της νεότητάς του», χάρις σε μια πλειάδα συνομιλητών και συνεργατών και, επιπροσθέτως, με τη βοήθεια λογοτεχνικών πρακτόρων, που προσδίδουν στο έργο ξεχωριστές αρετές, με προεξάρχουσες την «απόλαυση του κειμένου» και την οιονεί κινηματογραφική οπτική.

Η θεατρικότητα

Το «εύρημα» του Σεγκρέ συνίσταται πρωτίστως στο ότι διευρύνει τον «βιωμένο κόσμο» των πρωταγωνιστών του «Φάουστ στην Κοπεγχάγη»: σε ανάλογες περιπτώσεις, είτε προκρίνεται η ενδελεχής βιογραφική προσέγγιση, όπως στην περίπτωση του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (από τις ίδιες εκδόσεις) είτε προβάλλεται το επιστημονικό έργο με φόντο τον πανεπιστημιακό χώρο, όπως στην περίπτωση του επίσης εξαιρετικού ενδιαφέροντος βιβλίου του Μπράιαν Κάθκαρτ, «Μια μύγα στον καθεδρικό ναό» (ελλ.: «Από τη θεωρία του σταφιδόψωμου στην ατομική ενέργεια», Μοντέρνοι Καιροί). Στο σύνθετο εγχείρημα να περιγράψει στον χρονικό ορίζοντα μιας δεκαετίας τους παράλληλους βίους των επιστημόνων, ο συγγραφέας προτάσσει ένα διπλό σκηνικό: της πόλης που συγκεντρώνει στη διάρκεια του συνεδρίου τις διάνοιες, και της θεατρικής σκηνής που τις φιλοξενεί. Η καθημερινότητα συμπληρώνει αρμονικά τον ερευνητικό οίστρο, η θεατρική σκηνοθεσία συμπυκνώνει όχι μόνο τις θεωρητικές αναζητήσεις, αλλά και την αιώνια σύγκρουση με το Καλό και το Κακό, καθώς η τιμητική εκδήλωση (Ehrenfest) μετατρέπεται υπόγεια σε «φαουστική τελετή» (Ehrenfaust).

Ολόκληρο το έργο, σε βιογραφικό, επιστημονικό, ιστορικό επίπεδο, προβάλλεται σαν σε μια αίθουσα κατόπτρων, με πολλαπλά είδωλα. Ταυτόχρονα, η ειδοποιός διαφορά σε σχέση με συναφή έργα έγκειται στη θεατρικότητα που εμφιλοχωρεί στο βιβλίο: η θεατρική σκηνή, οι ρόλοι και οι διάλογοι, σε μία διασκευή του «Φάουστ» που αποτυπώνει την «αγωνία και έκσταση» των μεγάλων ερευνητών. Ο Σεγκρέ ισορροπεί εξαιρετικά ανάμεσα στις θεωρίες και τις βιογραφίες, στην επιστήμη και την καθημερινότητα, στη ζωή που είναι συνυφασμένη με τη διαρκή έρευνα και τον ιδιωτικό βίο των φυσικών, κι αυτό το στοιχείο αποτελεί την κύρια αρετή του βιβλίου, ακολουθώντας τους «ήρωές» του πάνω στο τεντωμένο σκοινί που απλώνεται ανάμεσα στο πείραμα και τη μαθηματική αποτύπωση της θεωρίας. Το βιβλίο διαβάζεται σαν μια περιπέτεια ιδεών, αλλά και των ψυχών: άλλες αντιστέκονται κι άλλες υποκύπτουν, έστω και πρόσκαιρα, στο «φαουστικό στοίχημα»."

Κώστας Καλφόπουλος, "Η Καθημερινή"/ "Τέχνες και Γράμματα", 11.10.2009

" Βρισκόμαστε στην Ευρώπη το 1932, μια κοινωνικά και ιστορικά δραματική εποχή, που ωστόσο δεν έχει ακόμη αναδείξει όλες τις σκοτεινές πτυχές της.

Για τη φυσική, πάντως, είναι μια εξαιρετικά δημιουργική περίοδος. Τη χρονιά αυτή επτά ιδιοφυείς θεωρητικοί φυσικοί, έξι άνδρες και μία γυναίκα, πρωταγωνιστούν στο καθιερωμένο ετήσιο «Φεστιβάλ Μπορ», μια υψηλότατου επιπέδου επιστημονική συνάντηση θεωρητικής φυσικής, που από το 1922 διοργανώνεται ανελλιπώς κάθε χρόνο στο Ινστιτούτο Μπορ στην Κοπεγχάγη. Μια μοναδική ευκαιρία για την ανάπτυξη της κβαντικής επανάστασης στη φυσική, αλλά και μια αφορμή για διασκέδαση, για ποτό και για διαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα στους παλαιότερους και τους νεότερους κβαντικούς επαναστάτες.

Τη χρονιά αυτή ήταν η επέτειος των εκατό χρόνων από το θάνατο του Γκέτε, και έτσι σε όσους συμμετείχαν στη συνάντηση παρουσιάστηκε μια παρωδία του Φάουστ, όπου η αιώνια διαπάλη του καλού και του κακού ενσαρκώνεται στη διαμάχη των κλασικών και των πρωτοποριακών ερμηνειών της μικροφυσικής. Με αφορμή αυτό το πραγματικό περιστατικό, ο Gino Segre, διάσημος καθηγητής φυσικής και αστρονομίας στις ΗΠΑ και πολύ αξιόλογος συγγραφέας, έχει την ευκαιρία να ξεδιπλώσει για χάρη του αναγνώστη τον περίπλοκο θεωρητικό αλλά και ανθρώπινο ιστό της κβαντικής επανάστασης κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα. Ενα εκπληκτικό βιβλίο, που καταγίνεται συστηματικά με την ανθρώπινη πλευρά της επιστήμης και όχι μόνο με τις αφηρημένες επιστημονικές θεωρίες. "

Σπύρος Μανουσέλης, "Ελευθεροτυπία", 20.6.2009

"Ενας φυσικός δεν θα μπορούσε παρά να γράψει για την επιστήμη του, ακόμα κι όταν μπαίνει στα χωράφια της λογοτεχνίας. Ετσι και ο Τζίνο Σεγκρέ, καθηγητής Φυσικής και Αστρονομίας στο πανεπιστήμιο της Πενσιλβανίας και διεθνώς καταξιωμένος για τις έρευνές του στη Φυσική Υψηλών Ενεργειών, ασχολείται με την κβαντική μηχανική στο «Ο Φάουστ στην Κοπεγχάγη» (μετάφραση Κώστας Σίμος, εκδόσεις «Τραυλός»).

Πατώντας σε πραγματικά γεγονότα, ο Σεγκρέ αρχίζει την αφήγησή του από το 1922, έτος κατά το οποίο ο Νιλς Μπορ εγκαινίασε το ινστιτούτο του στην Κοπεγχάγη, προσκαλώντας εκεί τους σημαντικότερους ανάμεσα στους συναδέλφους του προκειμένου να ανταλλάξουν τις απόψεις τους για τη νεογέννητη θεωρία της κβαντικής μηχανικής.

Παρωδία του Φάουστ

Εκτοτε οι συναντήσεις τους επαναλαμβάνονταν κάθε χρόνο ώς το 1932 που η ομάδα γιόρτασε την ανακάλυψη του νετρονίου και τη διάσπαση του πυρήνα. Ηταν τότε που με αφορμή τα 100 χρόνια από το θάνατο του Γκέτε αποφάσισαν να ανεβάσουν μια παρωδία του «Φάουστ» (θέτοντας ως αντίπαλες την κλασική και τη κβαντική μηχανική για την ψυχή της φυσικής), και πρωταγωνιστές τους κορυφαίους της επιστήμης με τις αντιπαραθέσεις τους: τον Αϊνστάιν και τον Μπορ, τον Χάιζεμπεργκ και τον Στρέτιγκερ, τον Πάουλι και τον Μπορν.

Οι πρωταγωνιστές του «Φάουστ» δεν το γνώριζαν ακόμα αλλά αρχής γενομένης από το 1933 θα βίωναν το τέλος της αθωότητας στην επιστήμη τους, αφού θα αναγκάζονταν να πάρουν θέση στα μεγάλα γεγονότα που θα συγκλόνιζαν τον κόσμο και θα οδηγούσαν εν τέλει στις δύο πυρηνικές εκρήξεις στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ενα βιβλίο που μπολιάζει την επιστήμη με τη λογοτεχνία χρησιμοποιώντας ως οδηγό την ιστορία. "

Χρήστος Σιάφκος, "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"/ Ένθετο "7: Τέχνες και Ζωή", τχ. 405, 23.8.2009

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Gino Segre: Καθηγητής φυσικής και αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Διεθνώς καταξιωμένος για την έρευνά του στη φυσική υψηλών ενεργειών και στοιχειωδών σωματιδίων έχει αποσπάσει τιμητικές διακρίσεις και βραβεία από πολλά Επιστημονικά και Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.