Το βαμμένο πουλί

-10%

Λιανική τιμή: €19,36

Τιμή Bestseller: €17,42

Συγγραφέας: Κοζίνσκι Γιέρζι

Εκδότης: Μεταίχμιο

Κατηγορία: Ξένοι Συγγραφείς

ISBN: 9789604552320

Ημερομηνία έκδοσης: 12/11/2007

Αγορά

12/11

Περιγραφή

«Το να λέγεσαι άνθρωπος είναι πολύ μεγάλος τίτλος. Κάθε άνθρωπος κουβαλά μέσα του τον δικό του πόλεμο, που οφείλει να φέρει σε πέρας, να κερδίσει ή να τον χάσει, ολομόναχος - τη δική του δικαιοσύνη, που μόνο αυτός θα την απονείμει»

Μια συγκλονιστική αφήγηση με θέμα την οδύσσεια ενός εξάχρονου αγοριού στην Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου πολέμου. Ένα κλασικό πλέον βιβλίο το οποίο όταν πρωτοεκδόθηκε, το 1965, δίχασε την κριτική, άλλοι το αποθέωσαν και άλλοι κατηγόρησαν το συγγραφέα του ότι περιγράφει υπερβολικά βίαιες σκηνές. Ο Κοζίνσκι υπέφερε για πολλά χρόνια λόγω αυτού του βιβλίου: η έκδοση απαγορεύτηκε στην Πολωνία, τη γενέτειρά του, και η οικογένειά του υπέστη προπηλακισμούς από Ανατολικοευρωπαίους οι οποίοι θεωρούσαν ότι το βιβλίο έθιγε τον πολιτισμό τους. Το έργο του όμως άντεξε στο χρόνο και σήμερα θεωρείται κλασικό, επειδή ακριβώς περιγράφει μοναδικά την ίδια τη φύση της βαναυσότητας αλλά και την πάλη για επιβίωση.

Σελ. 360

Κριτικές:

Στο «Βαμμένο πουλί», το μακρύ ταξίδι του μικρού αγοριού αρχίζει όταν οι γονείς του, που είχαν αναπτύξει αντιναζιστική δραστηριότητα, αποφασίζουν να το δώσουν σε έναν ταξιδιώτη με σκοπό αυτός να βρει μια προσωρινή ανάδοχη οκογένεια για το παιδί. Ωστόσο, τα γεγονότα ανέτρεψαν τα σχέδιά τους. Στο χάος του πολέμου και της κατοχής, με τις συνεχείς μετακινήσεις πληθυσμών, οι γονείς έχασαν την επαφή με τον ταξιδιώτη ενώ η αναδοχη μητέρα πέθανε. Ετσι, ο μικρός άρχισε να περιπλανιέται ολομόνοχος από χωριό σε χωριό, όπου άλλοτε βρίσκει άσυλο και άλλοτε το κυνηγούν. Ο Κοζίνσκι περιγράφει ένα αγόρι «διαφορετικό». Ενώ οι ντόπιοι είχαν ανοιχτόχρωμο δέρμα, ξανθά μαλλιά και γαλάζια μάτια, αυτό είχε δέρμα στο χρώμα της ελιάς, σκούρα μαλλιά και μαύρα μάτια. Μιλούσε τη γλώσσα των μορφωμένων, μια γλώσσα σχεδόν ακατάληπτη για τους χωρικούς της Ανατολικής Ευρώπης. Το θεωρούσαν έκθετο τσιγγανόπουλο ή εβραιόπουλο και η προσφορά ασύλου σε Τσιγγάνους και εβραίους τιμωρούνταν αυστηρότατα από τους Γερμανούς. Το μικρό αγόρι έπρεπε να αντιμετωπίσει τις προκαταλήψεις, τις επιδημίες, τη μοναξιά, αλλά και τη βαναυσότητα των ανθρώπων που ζούσαν κι αυτοί σε κατάσταση εξαθλίωσης...

Αλληγορική και ταυτόχρονα ρεαλιστική, η ιστορία που αφηγείται ο Κοζίνσκι αποτελεί το πρώτο βιβλίο ενός κύκλου που «θα απεικόνιζε τις αρχετυπικές απόψεις των σχέσεων του ατόμου με την κοινωνία: Ο άνθρωπος θα απεικονιζόταν στην πιο ευάλωτη καταστασή του, ως παιδί, και η κοινωνία στην πιο θανάσιμη μορφή της, σε κατάσταση πολέμου».

Μόλις άρχισε να γράφει, το μυαλό του πήγε στους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη: «Μου έκανε τεράστια εντύπωση η σωστή επιλογή και η οικουμενικότητα του σκηνικού που είχε επινοήσει ο Αριστοφάνης πάνω από δύο χιλιετίες πριν», αναφέρει ο συγγραφέας σε έναν μεταγενέστερο, του 1976, πρόλογο του βιβλίου. «Η συμβολική χρήση των πουλιών, που του επιτρέπει να πραγματευτεί πραγματικά γεγονότα και υπαρκτούς χαρακτήρες, χωρίς τους περιορισμούς τους οποίους επιβάλλει η συγγραφή ιστορίας, μου φάνηκε εξαιρετικά προσφυής όταν τη συνέδεσα με ένα έθιμο της υπαίθρου που είχα ζήσει στα παιδικά μου χρόνια».

Σύμφωνα με αυτό, οι χωρικοί παγίδευαν τα άγρια πουλιά, έβαφαν τα φτερά τους και τα άφηναν κατόπιν ελεύθερα να ξανασμίξουν με το κοπάδι τους. «Κι ενώ αυτά τα ζωηρόχρωμα πλάσματα αναζητούσαν την ασφάλεια των ομοίων τους, τα άλλα πουλιά, που τα έβλεπαν ως απειλητικούς ξένους, ορμούσαν στους απόβλητους και τους σκότωναν»...

Για το «Βαμμένο πουλί» ο Κοζίνσκι δέχτηκε πολλές επιθέσεις από τους συμπατριώτες του αλλά και από τους αμερικανούς, από ακροδεξιούς αλλά και από κομμουνιστές. Ενα μέρος του τύπου της ανατολικής Ευρώπης τον κατηγορούσε ότι το βιβλίο ήταν υπαγορευμένο από τις αμερικανικές αρχές για πολιτικούς λόγους, άλλοι τον έβλεπαν ως πρωτοστάτη μιας εκστρατείας σπίλωσης των τοπικών κοινωνιών. Οι αντισοβιετικές εκδόσεις απομόνωναν τη θετική οπτική με την οποία περιέγραφε τους ρώσους στρατιώτες. Οι κριτικοί είτε τον εκθείαζαν είτε τον απέρριπταν, τονίζοντας ότι εκμεταλλευόταν τις φρικαλεότητες του πολέμου για να ικανοποιήσει την εκκεντρική του φαντασία.

Ο Κοζίνσκι δέχτηκε αφόρητη πίεση, ένιωσε κι αυτός σαν ένα βαμμένο πουλί που δεν μπορούσε να ενταχθεί σε καμιά ομάδα. Ωστόσο, όπως και ο μικρός πρωταγωνιστής του βιβλίου του, κατάφερε να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις. Το βιβλίο του θεωρείται παράδειγμα για τη δύναμη που έχει ο άνθρωπος να επιβιώνει και να συνεχίζει να δημιουργεί μετά τον καταστροφικό πόλεμο. Αλλωστε κι ο ίδιος τιμήθηκε με το βραβείο του Εθνικού Ιδρύματος Γραμμάτων και Τεχνών των ΗΠΑ, δίδασκε αγγλικά στα Πανεπιστήμια Πρίνστον και Γέιλ, ενώ ήταν ενεργό μέλος ανθρωπιστικών οργανώσεων.

Παρή Σπίνου,"Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"/ Ένθετο "7: Τέχνες και Ζωή", τχ. 327, 24.2.2008

Η πιο σκοτεινή πλευρά του ανθρώπινου είδους και συγχρόνως «η φιλοδοξία να ζήσεις πάση θυσία επειδή ζεις» είναι οι δύο όψεις αυτού του αριστουργήματος της παγκόσμιας λογοτεχνίας. «Αποφάσισα να γράψω αυτό το βιβλίο με σκοπό να εξετάσω τη γλώσσα της κτηνωδίας και τη συνακόλουθή της αντι-γλώσσα της αγωνίας και της απελπισίας», γράφει ο Γιέρζι Κοζίνσκι στον πρόλογό του «Εκ των υστέρων», που συνοδεύει όλες τις εκδόσεις του «Βαμμένου πουλιού» από το 1976 κι έπειτα. Το ίδιο το μυθιστόρημα πρωτοεκδόθηκε το 1965, με νωπές ακόμη τις μνήμες από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και από τη χειρότερη περίοδο του ανατολικού μπλοκ.

Γράφτηκε στις ΗΠΑ όπου ο Πολωνός συγγραφέας εγκαταστάθηκε το 1957, αφήνοντας πίσω τα δικά του δεινά, ως παιδί στα χρόνια του πολέμου. Αν και στην πατρίδα του το «Βαμμένο πουλί» δεν δημοσιεύτηκε ποτέ, ο συγγραφέας εισέπραξε θύελλα αντιδράσεων για την ωμή, ανείπωτη, βία που κατέγραφε, σε συνδυασμό με την αποτρόπαιη εικόνα αναγνωρίσιμων κοινοτήτων της Ανατολικής Ευρώπης που έδινε. Ενας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Ανατολικής Ευρώπης εγκωμίασε το μυθιστόρημα σε άρθρο του, αλλά οι κυβερνητικές πιέσεις τον ανάγκασαν να ανακαλέσει και δημοσίευσε μια «Ανοιχτή επιστολή στον Κοζίνσκι», στην οποία τον προειδοποιούσε ότι, όπως και ένας άλλος μυθιστοριογράφος που είχε προδώσει τη μητρική του για μια ξένη γλώσσα και για τον έπαινο μιας παρηκμασμένης Δύσης, θα τελείωνε τις μέρες του κόβοντας τον λαιμό του σε κάποιο άθλιο ξενοδοχείο της Κυανής Ακτής. Με μικρές παραλλαγές, και όχι για τους λόγους που έθεσε, αποδείχτηκε προφητικός. Ο Κοζίνσκι έδωσε τέλος στη ζωή του, στο πολυτελές διαμέρισμά του στο Μανχάταν, το 1991. Το «Βαμμένο πουλί» δίχασε και την κριτική. Αλλοι το αποθέωσαν και άλλοι κατέκριναν τον συγγραφέα για υπερβολικά βίαιες σκηνές, εκμεταλλευόμενος τις φρικαλεότητες του πολέμου. Με τα χρόνια επεκράτησε η πρώτη άποψη και το «Βαμμένο πουλί» ανήκει στα αριστουργήματα της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, επειδή περιγράφει μοναδικά τη φύση της ανθρώπινης βαρβαρότητας και την πάλη για επιβίωση. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε μια ανατολικοευρωπαϊκή χώρα που δεν κατονομάζεται, με πρωταγωνιστή ένα εξάχρονο αγόρι, μεγαλωμένο με βιβλία και γκουβερνάντα, που το στέλνουν οι γονείς του σε μια ανάδοχη οικογένεια για να επιβιώσει από τη λαίλαπα του Β Παγκοσμίου. Το σκουρόχρωμο αγόρι, που μπορεί να είναι εβραιόπουλο ή τσιγγανόπουλο, άρα μίασμα, πονηρό πνεύμα και ό,τι άλλο επιβάλλουν οι δεισιδαιμονίες των ανοιχτόχρωμων ξανθών ανθρώπων που συναντά, αφηγείται την οδύσσειά του, μέσα σε έναν κόσμο απίστευτου παραλόγου. Περιφέρεται από χωριό σε χωριό, από δάσος σε δάσος, επί τέσσερα χρόνια μέχρι το τέλος του πολέμου. Βιώνει στο πετσί του σκηνές βγαλμένες από την πιο νοσηρή φαντασία. Κτηνωδία, βαρβαρότητα, εξαθλίωση, θάνατος, βίαιο σεξ, βιασμοί, μαζικές σφαγές, προλήψεις και μαγγανείες συνθέτουν το φρικιαστικό τοπίο της καθημερινότητάς του. Και μαζί η λύσσα του να επιβιώσει πάση θυσία, παρά την ανελέητη βαναυσότητα που υφίσταται από μικρούς και μεγάλους. Είναι ανατριχιαστικές οι σκηνές της επιθετικότητας των παιδιών εναντίον του «μούλικου τσιγγανόπουλου». Οταν, σπανίως, συναντούσε την καλοσύνη, αυτή του δινόταν με το σταγονόμετρο. Η βαρβαρότητα θα απαιτήσει εκδίκηση.

Ο Κοζίνσκι ήθελε ένα βιβλίο με τον άνθρωπο να απεικονίζεται στην πιο ευάλωτη κατάστασή του, ως παιδί, και την κοινωνία στην πιο θανάσιμη μορφή της, σε κατάσταση πολέμου. «Ηλπιζα», έχει πει, «ότι η σύγκρουση μεταξύ του ανυπεράσπιστου ατόμου και της πανίσχυρης κοινωνίας, μεταξύ παιδιού και πολέμου, θα παρουσίαζε την απάνθρωπη κατάσταση σε όλη της την ουσία». Και το πέτυχε.

Δήμητρα Ρουμπούλα, "Έθνος", 23.2.2008

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Γιέρζι Κοζίνσκι γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1933 στην Πολωνία. Εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ το 1957, όπου και έζησε ως το θάνατό του, το 1991. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους αμερικανούς συγγραφείς. Μεταξύ των διακρίσεων που έλαβε για το έργο του συγκαταλέγονται: το βραβείο για το Καλύτερο Ξένο Βιβλίο στη Γαλλία (Το βαμμένο πουλί), το Εθνικό Βραβείο λογοτεχνίας των ΗΠΑ (Steps), ενώ για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε με το βραβείο του Εθνικού Ιδρύματος Γραμμάτων και Τεχνών των ΗΠΑ. Επί χρόνια δίδασκε αγγλικά στα Πανεπιστήμια Πρίνστον και Γέιλ, ενώ ήταν ενεργό μέλος ανθρωπιστικών οργανώσεων.