ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

NEWSLETTER

Email

ΝΕΕΣ ΑΦΙΞΕΙΣ

ΝΕΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ

BEST SELLERS 2024

Bestsellers 2024...»
All time Bests...»

Ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας: Ιστορία των λέξεων

-10%

Λιανική τιμή: €54,00

Τιμή Bestseller: €48,60

Συγγραφέας: Μπαμπινιώτης Γιώργος

Εκδότης: Κέντρο Λεξικολογίας

Κατηγορία: Ελληνικά Λεξικά

ISBN: 9789608975187

Ημερομηνία έκδοσης: 01/01/2010

Αγορά
01/01

Περιγραφή

Το Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.

Ιστορία των Λέξεων, το νέο έργο του διακεκριμένου γλωσσολόγου, 1.720 σελίδων, μόλις κυκλοφόρησε από το Κέντρο Λεξικολογίας

Εργο τού γλωσσολόγου-ετυμολόγου είναι να ερευνήσει, να ερμηνεύσει και να ανασυστήσει την προέλευση τήςμορφήςκαι τήςσημασίαςκάθε λέξης. Είναι μια ιδιαίτερα επίπονη όσο και ελκυστική επιστημονική προσπάθεια, μια περιπλάνηση με τελικό σκοπό την αναζήτηση τής ρίζας τής λέξης μέσα από τις μαρτυρίες ομοειδών λέξεων από άλλες συγγενείς γλώσσες κι από την ίδια τη γλώσσα, μια περιπλάνηση συχνά από δρόμους δύσβατους, χαμένους μέσα στον χρόνο, ακολουθώντας τα ίχνη μεταβολών που έχουν επέλθει στη φθογγική σύσταση, τη γραμματική δομή και τη σημασία τής λέξης.

Σε αυτή τη δημιουργική περιπλάνηση ο ετυμολόγος δεν πορεύεται αυθαίρετα, χωρίς πυξίδα. Η γλωσσική επιστήμη, μέσα από την έρευνα πολλών χρόνων, έχει καθορίσει τη μεθοδολογία επανασύνθεσης (reconstruction) και ερμηνείας τής μορφής και, πιο δύσκολα- λόγω τής ρευστότητάς της και των ποικίλων εξωγλωσσικών συνθηκών-, τής σημασίας των λέξεων. Ετσι ελέγχεται επιστημονικά και η αποδοχή ή μη μιας ετυμολογικής ερμηνείας.

Αμιγώς Ετυμολογικό Λεξικό για την προέλευση των λέξεων τής Νέας Ελληνικής έχουμε μόνο το Λεξικό τού αείμνηστου καθηγητή τής γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τού Νικολάου Ανδριώτη (σε 3η μεταθανάτια έκδοση τού 1983) και το ημιτελές (μέχρι και το γράμμα Π) ετυμολογικό Λεξικό τού Κωνσταντίνου Δαγκίτση (1978-1984). Περισσότερο έχουμε ερμηνευτικά λεξικά που περιλαμβάνουν και ετυμολογία, στηριγμένη σε επιστημονικά δεδομένα. Τέτοια είναι κυρίως: α) Το ημιτελές (μέχρι το Δ)Ιστορικόν Λεξικόν τής τε Κοινής και των ιδιωμάτων,το γνωστό ωςΛεξικό τής Ακαδημίας Αθηνών, το πρώτο που καθιέρωσε την επιστημονική ετυμολόγηση των λέξεων τής Νέας Ελληνικής. β) ΤοΛεξικό τής Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείαςτού καθηγητή Εμμ. Κριαρά· γ) ΤοΛεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσαςτού γράφοντος, το οποίο περιλαμβάνει συστηματική επιστημονική ετυμολογία όλων των λημμάτων τής Νέας Ελληνικής. δ) ΤοΛεξικό τής Κοινής Νεοελληνικήςτού Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη, που περιλαμβάνει επιστημονική ετυμολογία των νεοελληνικής προελεύσεως λέξεων.

Η ταυτότητα και η πληρότητα

[Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης σε παλαιότερη παρουσίαση του Νέου Ορθογραφικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ]

Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης σε παλαιότερη παρουσίαση του Νέου Ορθογραφικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσας

Αυτό που ξεχωρίζει αυτομάτως το άρτι εκδοθένΕτυμολογικό Λεξικό τής Νέας Ελληνικήςείναι ηπληρότητατού περιεχομένουτου.Για πρώτη φορά σ΄ ένα ειδικό ετυμολογικό λεξικό ετυμολογούνται συστηματικά καιόσες λέξεις είναι αρχαίας ή μεσαιωνικής προελεύσεως . Ετσι, ο αναγνώστης έχει πληροφορίες για την ετυμολογική προέλευση όλων των λέξεων τής Νέ ας Ελληνικής, χωρίς να χρειάζεται να ανατρέξει σε δυσεύρετα και συχνά δυσνόητα για τον μη ειδικό ετυμολογικά λεξικά των παλαιοτέρων περιόδων τής Ελληνικής.

Ο,τι αποτελεί κατεξοχήν την «ταυτότητα» αυτού τού Λεξικού είναι η διάρθρωσή του σε δύο άξονες: α) στον ιστορικοσυγκριτικό άξονα· εξετάζεται η ετυμολογική προέλευση και η σχέση κάθε λέξης με ομόρριζα άλλων συγγενών γλωσσών. Στον άξονα αυτόν ο λεξιλογικός θησαυρός τής Ελληνικής τοποθετείται στον ευρύτερο εκφραστικό στίβο τής Ευρώπης και τού ευρωπαϊκού πολιτισμού, και β) στον διαχρονικό- συγχρονικό άξονα· εξετάζεται η ετυμολογική σύνδεση τής λέξης με άλλες ελληνικές λέξεις, με τα ομόρριζα, τα παράγωγα και τα σύνθετα κάθε λέξης, κατά τρόπο που να φαίνεται ανάγλυφα η οργάνωση τού λεξιλογίου τής Ελληνικής κατά ετυμολογικές οικογένειες. Αυτή η διπλή διάρθρωση τής ετυμολογίας συνιστά, στην πράξη, μια ολιστική θεώρηση και μαζί μια πρόταση για τη μελέτη τής ετυμολογίας αλλά και για τη σύνταξη σύγχρονων ετυμολογικών λεξικών κάθε γλώσσας. Επίσης είναι φανερό ότι αυτή η θεώρηση τής ετυμολογίας δίνει τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί δημιουργικά και ελκυστικά η ετυμολογία στη διδασκαλία τής Ελληνικής.

Στην εξερεύνηση των φανερών αλλά και των αφανών αρμών που συνδέουν μεταξύ τους ετυμολογικά τις λέξεις στον ιστορικοσυγκριτικό άξονα, ο αναγνώστης έκπληκτος παρακολουθεί σε κάθε σχεδόν λήμμα το εννοιολογικό-σημασιολογικό νήμα που συνδέει λέξεις, όπως:βίος- ζωή - υγιής, γελώ- γαλήνη- γλήνηαλλά και αγγλ.cleanκαι γερμ.klein, έδεσμα- δόντι- οδύνη- ωδίνεςαλλά και αγγλ.eatκαι γερμ.essenκαι ισπαν. comer, έπομαι- οπαδόςκαι γαλλ. suivre,αγγλ.second,γαλλ.societe, αγγλ.society,έχω- έξη- σχέση- σχεδόν- σχήμα- εξής- οχυρός, άφιξηεφικτός- ικανός- ικέτης- καθήκονπροίκα,κείμαι- κοίτη- κοιτώνας- κοιτάζω- κοιμούμαι- κειμήλιοαλλά και αγγλ.city,civil,κύηση- κύμα- κύρος - κύριος- έγκυος- κοίλος,αλλά και αγγλ. caveκ.τ.ό.!

Παραλλήλως, στον διαχρονικό -συγχρονικό άξονα, δηλαδή στα ετυμολογικά πεδία, αναδεικνύονται όλος ο εκφραστικός πλούτος αλλά και η σημασιολογική διάχυση μιας λέξης μέσα από τα παράγωγα και τα σύνθετά της. Ετσι λ.χ. στο ετυμολογικό πεδίο τού λήμματοςπόλεμοςέχουν ενταχθεί τα παράγωγαπολεμ-ικός, πολέμ-ιος,πολεμ-ώ,πολεμ-ίστρα,καθώς και τα σύνθετα απόπολεμο-(πολεμο-χαρής,πολεμο-κάπηλος,πολε- μο-παθήςκ.ά.) και σε-πόλεμος(εμπόλεμος, πετρο-πόλεμος, εμπειροπόλεμος κ.ά.),-πολεμώ (-πολέμηση) (κατα-πολεμώ,κατα-πολέμησηκ.ά.). Η επικοινωνιακή βαρύτητα

ΤοΕτυμολογικό Λεξικόδεν είναι απλή ξηρή πληροφόρηση για την προέλευση των λέξεων. Είναι ένα «σκάψιμο», μια διερεύνηση σε ό,τι υπάρχει γύρω από την προέλευση τής λέξης και ό,τι φωτίζει τη μορφή και τη σημασία της. Είναι, τρόπον τινά, η ανίχνευση τήςιστορίας τής λέξης,που εφόσον πρόκειται για αρχαίας προελεύσεως λέξη γίνεται μεπαράδειγμα καιπαραπομπή.Δοθέντος δε ότι οι αρχαίας προελεύσεως νεοελληνικές λέξεις είναι ένα τεράστιο πλήθος, η αρχαία ή αρχαιότερη σωζόμενη μνεία είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική. Οπου επιτρέπουν τα δεδομένα και επιβάλλει η «επικοινωνιακή βαρύτητα» τής λέξης, επιδιώξαμε και μια πιο αναλυτική εξιστόρηση τής σημασιολογικής πορείας τής λέξης.

Ετσι, στο λήμμαπρόσωποσημειώνουμε:

Εκτός από την αρχική κοινή σημ. «εμπρός μέρος τού κεφαλιού,όψη», η λ.απέκτησε κατά την Αρχαιότητα τη σημ. «προσωπείο, προσωπίδα» και δήλωνε τους προσωπιδοφόρους ηθοποιούς ή κωμαστές (πβ.Δημοσθ. Περίπαραπρ.287.ος εν ταις πομπαίς άνευ του προσώπου κωμάζει).Ως εκ τούτου,κατά την ελληνιστική εποχή η λ. αναφερόταν επίσης στους χαρακτήρες θεατρικών ή λογοτεχνικών έργων (πβ.Πολυβ.Ιστ. 8.11.5:ουδείς αν επέσχε συν καιρώ ποιήσασθαι μετάβασιν επί το της Ελλάδος όνομα και πρόσωπον) και κατέληξε στη σημ. «άνθρωπος, άτομο» (Κ.Δ. Επιστ.Ιούδα 16:και το στόμα αυτών λαλεί υπέρογκα,θαυμάζοντες πρόσωπα ωφελείας χάριν). Στους μεταγενέστερους γραμματικούς πρωτοαπαντά επίσης η χρήση τής λ. πρόσωπονως γραμματικού όρου (πβ. Απολλων. Δυσκ. Περί αντων.

2.1,1.11:θέματα δε ίδια κατά αριθμόν και πρόσωπον και πτώσιν).

Ενα ετυμολογικό λεξικό που εξ ορισμού απεικονίζει την περιπέτεια των λέξεων μιας γλώσσας πρέπει, πέρα από την έγκυρη πληροφορία, να προσελκύει τον αναγνώστη να το διαβάσει και να μπορεί εύκολα να το κατανοήσει. Ετσι προχωρήσαμε στον εμπλουτισμό τού Λεξικού με πλήθος ποικίλωνΣχολίων,ώστε να διαβάζεται και να μην αποτελεί απλώς βιβλίο αναφοράς και ευκαιριακής αναζήτησης πληροφοριών. Π.χ. στο λήμμαπατάταυπάρχει το εξής σχόλιο:

Η πατάτα προέρχεται από τη Ν. Αμερική.Οι Ισπανοί κατακτητές έφεραν στην Ευρώπη το φυτό τού οποίου οι καρποί αποτελούσαν βασική τροφή των Ινκας και μαζί με αυτό την ονομασίαpatata,με την οποία τη γνωρίζουμε σήμερα. Ωστόσο, πριν καθιερωθεί η λ.πατάταστα Ελληνικά, το φυτό και ο καρπός του είχε ονομαστεί από τους λογίους ήδη από τις αρχές τού 19ου αιώναγεώμηλον,δηλ. «μήλο τής γης»,αποδίδοντας έτσι στα Ελληνικά τη γαλλική ονομασία τού φυτούpomme de terre. κ.λπ. κ.λπ.

Στον ίδιο σκοπό αποβλέπουν και οι ένθετοι ετυμολογικοίΠίνακεςμε συγκεντρωτικές πληροφορίες για την προέλευση ορισμένων κατηγοριών λέξεων, π.χ. λέξεων από την Αγγλική, τη Γαλλική, την Τουρκική κ.λπ., λέξεων από κύρια ονόματα, εξελληνισμένων ξένων λέξεων κ.λπ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον (για την ιστορία τής Ελληνικής και όχι μόνον) έχει η συγκέντρωση τωναντιδανείων,λέξεων που από την Ελληνική πέρασαν σε ξένη γλώσσα, για να ξαναγυρίσουν πάλι στα Ελληνικά με την ίδια ή άλλη σημασία.

ΤοΕτυμολογικό Λεξικόείναι πηγή για την καλύτερη γνώση τής ελληνικής γλώσσας, για τη διδασκαλία τής Ελληνικής στο Σχολείο (ρίζες λέξεων - οικογένειες λέξεων- παράγωγα ή σύνθετα), για την ορθογραφία τής Ελληνικής, για την ιστορία τής ελληνικής γλώσσας, για τον ελληνικό πολιτισμό, για τη σχέση τής Ελληνικής με τις άλλες γλώσσες (δάνεια- αντιδάνεια- ελληνογενείς λέξεις- σχέση με Τουρκική, Ιταλική, Γαλλική, Αγγλική, Σλαβικές γλώσσες κ.ά.).

Γενικά, ένα ετυμολογικό λεξικό είναι η ιστορία τής προέλευσης και τής εξέλιξης των λέξεων μιας γλώσσας και μέσα από τις λέξεις και τις σημασίες τους είναι μια ιστορία των εννοιών με τις οποίες εκφράστηκε ένας πολιτισμός.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ | Εφημερίδα το ΒΗΜΑ Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009

Λίγα λόγια για τον Συγγραφέα:

Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης γεννήθηκε το 1939 στην Αθήνα. Απόφοιτος του 9ου Γυμνάσιου Αρρένων Αθηνών, σπούδασε φιλολογία στην Φιλοσοφική Αθηνών από όπου πήρε το πτυχίο του το 1962. Συνέχισε τις σπουδές του σε Ελλάδα και εξωτερικό και σε λιγότερο από 10 χρόνια είχε γίνει καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις του Τμήματος Φιλολογίας, ενώ το 2000 εκλέχθηκε Πρύτανης του Πανεπιστημίου, θέση την οποία κατέχει μέχρι σήμερα.

Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης έχει ευρεία επιστημονική δράση και πλούσιες δραστηριότητές, με πάμπολλες συνεργασίες. Μεταξύ άλλων, είναι πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Αρσακείων - Τοσιτσείων Σχολείων, Πρόεδρος τής Γλωσσικής Εταιρείας των Αθηνών, τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας "Το Βήμα" και επιστημονικός συντάκτης τηλεοπτικών εκπομπών στην Κρατική Τηλεόραση.

Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται δεκάδες βιβλία, ανάμεσα τους το "Λεξικό για το Σχολείο και το Γραφείο", το "Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας" και η πολύ πρόσφατη "Γραμματική της Νέας Ελληνικής".

Ελληνικά Λεξικά

-10%
01/01

Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας

Μπαμπινιώτης Γιώργος

Τιμή: 96,00  86,40

Αγορά