Περί έρωτος

-10%

Λιανική τιμή: €28,03

Τιμή Bestseller: €25,23

Συγγραφέας: Stendhal

Εκδότης: Πατάκης

Κατηγορία: Κλασσικοί Συγγραφείς

ISBN: 9789601625034

Ημερομηνία έκδοσης: 03/10/2008

Αγορά

03/10

Περιγραφή

Το 1818 ο Σταντάλ βγαίνει μόλις από μια βαθιά προσωπική κρίση, συνέπεια του τέλους της στρατιωτικής σταδιοδρομίας του μετά την πτώση του Ναπολέοντα, το 1814. Μέσω ενός κοινού γνωστού γνωρίζει τη Ματίλντε Ντεμπόβσκι, μια γυναίκα είκοσι οκτώ ετών, χωρισμένη με δύο παιδιά, όχι μόνο ωραία αλλά και εξαιρετικά υπερήφανη, που ζει αποτραβηγμένη στο σπίτι της στο Μιλάνο. Ωστόσο, ο έρωτας που αισθάνθηκε από την πρώτη στιγμή γι’ αυτήν ο Σταντάλ κάθε άλλο παρά ασυγκίνητη την αφήνει. Πιστεύει ότι εκείνος ο παχύς και διόλου όμορφος Γάλλος διαφέρει από τους επηρμένους Μιλανέζους που την πολιορκούν με ανούσια κομπλιμέντα. Του εκδηλώνει, λοιπόν, μια συγκρατημένη εύνοια. Όμως ο Σταντάλ, παρασυρμένος από το πάθος του, επιδεικνύει μια αδέξια και ασυνάρτητη συμπεριφορά, ώστε η Μετίλντ (έτσι την αποκαλεί ο συγγραφέας), καχύποπτη πια, αποσύρει ξαφνικά την εύνοιά της και γίνεται παγερή και απόμακρη. Η απόρριψη αυτή στρέφει τον απελπισμένο Σταντάλ προς έναν άλλο δρόμο: τη μυθοπλασία. Στις 29 Δεκεμβρίου 1819 συλλαμβάνει ξαφνικά μια «μεγαλοφυή» ιδέα: θα πνίξει το προσωπικό μέσα στο απρόσωπο και θα μιλήσει για το άτυχο πάθος του μέσα από γενικές σκέψεις και απόψεις.

Το Περί έρωτος είναι ουσιαστικά λοιπόν μια εξομολόγηση. Εντούτοις, αυτός ο «εγωτικός» χαρακτήρας του έργου δεν αποκλείει τις γενικές ιδέες· αντίθετα, το ένα είναι καρπός του άλλου, αφού ο Σταντάλ είναι πάνω απ’ όλα ένας μοραλιστής.

Σελ.:704

Αποσπάσματα από το Περί έρωτος:

Όποιος δεν ξέρει να κρύβει δεν ξέρει ν' αγαπά.

Κανείς δεν μπορεί να δίνεται σε δύο έρωτες.

Κανείς δεν μπορεί να αγαπήσει εάν δεν παροτρύνεται από τη βεβαιότητα της αγάπης (από την ελπίδα ότι θα αγαπηθεί).

Δεν αρμόζει να ερωτεύεται κανείς κάποια που θα ντρεπόταν να την παντρευτεί.

Η πολύ εύκολη επιτυχία στερεί γρήγορα τον έρωτα από τη γοητεία του: τα εμπόδια του δίνουν αξία.

Ο νέος έρωτας διώχνει τον παλιό.

Η αληθινή ζήλια δυναμώνει πάντα το αίσθημα του έρωτα.

Ο έρωτας δεν μπορεί να αρνηθεί τίποτα στον έρωτα.

Τίποτα δεν εμποδίζει να αγαπιέται μια γυναίκα από δύο άνδρες κι ένας άνδρας από δύο γυναίκες.

Όπως γράφει ο ίδιος:

«Καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια για να είμαι στεγνός. Θέλω να επιβάλω σιωπή στην καρδιά μου, που νομίζει ότι έχει πολλά να πει. Τρέμω διαρκώς μην τυχόν έχω γράψει έναν αναστεναγμό, εκεί που πιστεύω ότι έχω σημειώσει μιαν αλήθεια».

Κριτικές:

"«και ο άνθρωπος που για τρία τέταρτα της ώρας διαλογιζόταν πώς θα τερματίσει τη ζωή του, πήδησε αιφνιδίως σε μια καρέκλα για να ψάξει στη βιβλιοθήκη του τον τιμοκατάλογο των κρυστάλλων Σεν - Γκομπέν» (Ιδέτε Stendhal, «Αρμάνς», 25)

Το 1817, κατά τη διάρκεια μιας περιδιάβασης στη βασιλική Σάντα Κρότσε (του Τιμίου Σταυρού) της Φλωρεντίας, ο Σταντάλ ή Ανρί Μπελ (1783-1842), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, βιώνει πρωτογενώς ό,τι συνήθως καλείται «σφοδρός έρωτας για το αισθητικό πλήρωμα». Η συναφής εξομολόγησή του αποτελεί αμάχητο τεκμήριο του θριάμβου του Αλλου στο εγώ. Η θέα είναι Δόξα και Οίστρος ταυτοχρόνως. Το σώμα δεν μπορεί να αντισταθεί στην κραταιά συγκίνηση. Παραθέτω: «Είχα ήδη περιέλθει σε ένα είδος έκστασης από τη σκέψη και μόνο ότι βρισκόμουν στη Φλωρεντία, και από το γεγονός ότι βρέθηκα τόσο κοντά σε σπουδαίους άνδρες των οποίων τους τάφους μόλις είχα αντικρίσει. Απορροφημένος όπως ήμουν από τη θέαση της ανυπέρβλητης ομορφιάς, την παρατηρούσα από κοντά, την άγγιζα κατά κάποιον τρόπο. Είχα φτάσει σε εκείνο το συναισθηματικό σημείο όπου οι ουράνιες συγκινήσεις που χαρίζουν οι Καλές Τέχνες ανταμώνουν με τα αισθήματα του πάθους. Βγαίνοντας από τη Σάντα Κρότσε, μ' έπιασε ταχυπαλμία...· η ζωή είχε χαθεί από μέσα μου, προχωρούσα με το φόβο ότι θα σωριαστώ» (ιδέτε πρόχειρα το ημερολογιακό αυτό απόσπασμα στο, Ντέιβιντ Λίβιτ, «Φλωρεντία», μετάφραση: Γιώργος Τζήμας, εκδόσεις «Μεταίχμιο», 2001, σελ. 36 επ.). Η ψυχίατρος Γκρατσιέλα Μαγκερίνι, η οποία μελέτησε ανάλογες περιπτώσεις τουριστών, εργαζόμενη στο παρακείμενο νοσοκομείο Σάντα Μαρία Νουόβα, κατονόμασε, ουχί αδίκως, το φαινόμενο αυτό «Σύνδρομο Σταντάλ».

Η ακαριαία εντύπωση ενδέχεται μάλιστα να οδηγήσει σε ερωτικούς κραδασμούς πρώτου μεγέθους, όταν στη θέση της βασιλικής Σάντα Κρότσε βάλουμε την εικοσιοχτάχρονη ευειδή Μιλανέζα Ματίλντε Ντεμπόβσκι, το γένος Βισκοντίνι. Είναι η κυρία την οποία σύστησε στον Σταντάλ, το 1818, ο καλοζωισμένος Τζουζέπε Βισμάρα. Παρότι κατ' αρχάς εδόθη η εντύπωση ότι η Ματίλντε θα αποτελούσε μία ακόμη κατάκτηση του πνευματωδέστατου, αλλά όχι και τόσο γοητευτικού εξωτερικά Σταντάλ, ο οποίος σημειωτέον ζούσε τότε το δράμα της ναπολεόντειας κατάρρευσης, τα πράγματα δεν είχαν θετική εξέλιξη. Οι πρώτες ενθουσιώδεις αντιδράσεις, οι πρωτόλειες προσεγγίσεις και τα συμφραζόμενά τους εκφυλίστηκαν γρήγορα σε μια διελκυστίνδα οριακών παρεξηγήσεων. Η μη ανταπόδοση έτεινε να καταστρέψει το φρόνημα του έρωτα, όπως το γνωρίζουμε μέσα από τη ζωή και τη λογοτεχνία. «Η εικόνα αυτής της πίστης, αυτής της τρυφερότητας, παντού με κυνηγάει, λιώνω, παίρνω φωτιά, σαν να με καίει κι εμένα η ίδια φλόγα»: ό,τι ακούγεται τόσο καθαρά στον «Βέρθερο» του Γκέτε ματαίως επιζητούσε και στην άτυχη περίπτωση του δυνητικού ζεύγους Ματίλντε Ντεμπόβσκι - Ανρί Μπελ τη δικαίωσή του. Η έρημος του Είναι φάνταζε πάλι εφιαλτική.

Και δεν θα μαθαίναμε τίποτε άλλο γι' αυτή την κοινότατη ιστορία, αν στις 29 Δεκεμβρίου του 1819, τη δήλη Day of genius, ο Σταντάλ δεν αποφάσιζε να καταγράψει τις διακυμάνσεις του πάθους του υπό μορφή ενός σαφώς αποκλίνοντος δοκιμίου. Αναπτύσσοντας την άποψη ότι «ο έρωτας είναι ένα υπέροχο λουλούδι, πρέπει όμως να έχεις το θάρρος να πας να το κόψεις από το χείλος ενός φοβερού γκρεμού. Εκτός από τη γελοιοποίηση, ο έρωτας έχει πάντα στο πλευρό του την απελπισία της εγκατάλειψης από το αγαπημένο πρόσωπο, και τότε δεν μένει πια παρά ένα dead blank για όλη την υπόλοιπη ζωή», (ιδέτε σελ. 235), το «Περί έρωτος» μνημειώνει ένα μείζον σύνολο γενικών ιδεών, προσωποπαγών αποτιμήσεων, κρίσιμων βιωμάτων και εμβληματικών ανταποκρίσεων των υποκειμένων-αντικειμένων του έρωτα. Και επειδή «δεν συναντάμε κάθε μέρα αυτό που είναι φτιαγμένο για να μας προσφέρει ακριβώς την εικόνα του πόθου μας», όπως συνόψισε πολύ μεταγενέστερα ο Λακάν (ιδέτε «Le Seminaire», Ι, 163), το παράδοξο δοκίμιο του Σταντάλ, το οποίο μελετά με σπάνια συνέπεια φιλότητες, κρίματα και εναντιώσεις εν αγάπη ή μη των μελών της ανθρώπινης κυψέλης, επρόκειτο να καταλάβει μιαν ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στα διασημότερα επιτεύγματα του δημιουργικού λόγου. Επιχειρώντας με γενναιότητα και άλλο τόσο ήθος να καλύψει το προαναφερόμενο «dead blank», δηλαδή το «απόλυτο κενό», η γραφή αποκαθιστά την επαφή με τη Ματίλντε Ντεμπόβσκι ή Μετίλντ, όπως την ήθελε ο Σταντάλ, σε ένα περίπου φαντασιακό, δηλαδή φιλελεύθερο, ζείδωρο τοπίο ακραίων συγκινήσεων, εξαντλητικών εξομολογήσεων εκ βαθέων πάντα, αναστοχαστικών εκτιμήσεων και αυτοελεγχόμενων υφολογικά αποτυπώσεων. Κι εκεί ο Σταντάλ θα αποδειχθεί, μεταξύ άλλων, πρόμαχος του καλώς εννοουμένου φεμινισμού: η Γυναίκα δεν ωραιοποιείται ούτε ευτελίζεται. Παραμένει μοναδικό μυστήριο και εκρηκτική αποκάλυψη. Η συγγραφική ευφυΐα συναντά το πολυπόθητο Ονειρο του έρωτα και συμβιβάζεται πλήρως: το δοκίμιο είναι η αίσια πορεία στην ενδοχώρα της Μετίλντ. Η εκτόνωση είναι κραταιά.

Η κραυγή «Ο sprich, mein herzallerliebstes Lieb, warum verliessest du mich?» (ιδέτε Χάινε, «Lyrisches Intermezzo», 23, 285, δηλαδή «Αχ, πες μου, έρωτα της καρδιάς μου έρωτα, γιατί με εγκατέλειψες;») θα συνοδεύεται πάντα από τη μουσική των κωδικοποιήσεων του έρωτα, τις οποίες κατέθεσε ο Σταντάλ προτού μάλιστα προχωρήσει στην οργάνωση των ωριμότερων έργων του. Η καλοδουλεμένη μετάφραση, η οποία μαρτυρεί δόκιμη θητεία στον χώρο των έντιμων μεταφορών, συνοδεύεται από μια εμπεριστατωμένη εισαγωγή, η οποία δεν θέλει να αποκρύψει τη συγγένειά της από την ανάλογη μυητική εργασία του Β. ντελ Λιτό, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ, της ιδιαίτερης πατρίδας του Σταντάλ. Συγκρατώ επίσης ότι οι εξαντλητικές σημειώσεις συμβάλλουν με τη σειρά τους αποφασιστικά στην πληρέστερη κατανόηση του απατηλά μονοδιάστατου αυτού έργου, διακρινόμενες, μεταξύ άλλων, τόσο για τη σαφήνεια όσο και την πιστότητά τους." Γιώργος Βέης, Μέγας κώδικας υπαινιγμών, "Ελευθεροτυπία"/ "Βιβλιοθήκη", τχ. 536, 16.1.2009

"Στα1818, ο 36χρονος τότε Σταντάλ (κατά κόσμον Ανρί Μπελ), ο οποίος βρίσκεται ήδη τέσσερα χρόνια στο Μιλάνο, βγαίνει μόλις από μια βαθιά προσωπική κρίση, την οποία προκάλεσε το άδοξο τέλος της στρατιωτικής του σταδιοδρομίας μετά την πτώση του Ναπολέοντα. Μέσω ενός κοινού γνωστού γνωρίζει τη Ματίλντε Ντεμπόβσκι (ή Μετίλντ, όπως προτιμούσε εκείνος να την αποκαλεί), η οποία βρίσκεται ήδη στα είκοσι οκτώ της, δηλαδή όχι πια πολύ νέα, για τα κριτήρια της εποχής. Η Μετίλντ είχε ατυχήσει στον γάμο της με τον πολωνό αξιωματικό Γιαν Ντεμπόβσκι, με τον οποίο είχε αποκτήσει και δύο παιδιά.Ταλαιπωρημένη από το ναυάγιο του γάμου της και πληγωμένη από τα εις βάρος της σχόλια, η Μετίλντ, που είναι όχι μόνον ωραία, αλλά και εξαιρετικά υπερήφανη, με υψηλό φρόνημα, γενναίο χαρακτήρα και μεγάλη ευαισθησία, ζει αποτραβηγμένη στο Μιλάνο, ενώ δεν περνάει μέρα που να μην την ενοχλήσει κάποιος ανόητος επίδοξος εραστής. Εκείνη τους απορρίπτει όλους ασυζητητί, καθώς τέτοια διαβήματα δεν την αφορούν.

Ο έρωτας όμως που αισθάνεται γι΄ αυτήν ο Σταντάλ κάθε άλλο παρά ασυγκίνητη την αφήνει. Πιστεύει ότι εκείνος ο πληθωρικός και διόλου όμορφος γάλλος συγγραφέας διαφέρει από τους επηρμένους Μιλανέζους και τα ανούσια και κακόγουστα κομπλιμέντα τους. Του εκδηλώνει, λοιπόν, ως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις, μια συγκρατημένη εύνοια. Ομως ο Σταντάλ, ψυχή φλογερή και άδολη, παρορμητικός όπως είναι και παρασυρμένος από το πάθος του, προχωρά πολύ γρήγορα στην περιβόητη «κρυστάλλωση», το φαινόμενο αυτό που αποτελεί βασικό άξονα του βιβλίου. Η αδέξια, ασυνάρτητη και ακατανόητη συμπεριφορά του κάνει την καχύποπτη πια και θορυβημένη Μετίλντ να αποσύρει ξαφνικά την εύνοιά της και να γίνει παγερή και απόμακρη.

Στάδια της ασθένειας

Είναι η στιγμή που ο Σταντάλ χάνει οριστικά μια αγάπη και η λογοτεχνία κερδίζει ένα από τα πιο συγκλονιστικά κείμενα πάνω στο ερωτικό πάθος.

Το έργο του θεωρείται αληθινά σπουδαίο και αμέτρητοι... ερωτοχτυπημένοι αναγνώστες έχουν φυλλομετρήσει τις σελίδες του με έξαψη, γυρεύοντας μιαν εξήγηση για τα καμώματα της καλής τους. Ωστόσο, το Περί έρωτος δεν μπορεί (ούτε και του αξίζει βέβαια) να διαβαστεί σαν τυφλοσούρτης ή εγχειρίδιο συμβουλευτικό, σαν ένας τσελεμεντές του έρωτα. Είναι μια μεγαλειώδης, συγκλονιστική και εκ βαθέων εξομολόγηση ενός ανθρώπου που βίωσε το ερωτικό δράμα σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, είναι η πίκρα του και η οδύνη του για ένα πάθος που δεν βρήκε ανταπόκριση, μια οδύνη που για μια στιγμή φουσκώνει, ξεχειλίζει και τον πνίγει. Ενδεικτικό του ύφους μα και του ήθους του μεγάλου εκείνου ανθρώπου και συγγραφέα, που πέρασε στο πάνθεον της λογοτεχνίας με τα αριστουργήματά του Το μοναστήρι της Πάρμας,Το κόκκινο και το μαύρο ή Η ζωή του Ανρί Μπρυλάρ είναι και η εκμυστήρευση που συναντούμε στο Περί έρωτος: «Καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια για να είμαι στεγνός. Θέλω να επιβάλω σιωπή στην καρδιά μου, που νομίζει ότι έχει πολλά να πει. Τρέμω διαρκώς μη τυχόν έχω γράψει έναν αναστεναγμό, εκεί που πιστεύω ότι έχω σημειώσει μιαν αλήθεια».

Η πίκα του εγωισμού

Εκτός από την αρκετά εμπεριστατωμένη κατηγοριοποίηση των ερωτικών ιδιοσυγκρασιών (η αιματώδης ή ο Γάλλος, η χολερική ή ο Ισπανός, η μελαγχολική ή ο Γερμανός, η φλεγματική ή ο Ολλανδός, η νευρική ή ο Βολταίρος, η αθλητική ή ο Μίλων ο Κροτωνιάτης) και των μορφών που παίρνει ο έρωτας από τη Γαλλία, την Ιταλία και την Αγγλία, μέχρι την Ισπανία, τις ΗΠΑ και την Αραβία, ο φιλέρευνος αναγνώστης θα ανακαλύψει στις σελίδες του βιβλίου πλήθος γαργαλιστικά κεφάλαια για τη φυσιολογία και την παθολογία του, όπως λόγου χάριν: «Η πρώτη ματιά», «Οι κεραυνοβόλοι έρωτες», «Τα βλέμματα», «Η αιδώς», «Το θάρρος των γυναικών», «Η ζήλια», «Η πίκα του εγωισμού», «Ο εριστικός έρωτας», «Γιατρικά για τον έρωτα», «Ο γάμος», «Αυτό που ονομάζουν αρετή», «Ερωτικά δικαστήρια». Αλλά και το παράρτημα του βιβλίου κρύβει αληθινούς θησαυρούς. Οπως για παράδειγμα τα «Διάφορα θραύσματα», δηλαδή στοχασμοί του Σταντάλ επί του ακανθώδους αυτού θέματος: «Τίποτα πιο ενδιαφέρον από το πάθος, επειδή σε αυτό όλα είναι απρόβλεπτα και ο δρων γίνεται θύμα», «Οι περισσότεροι άνδρες του κόσμου από ματαιοδοξία, από δυσπιστία, από φόβο για τη δυστυχία, δεν αφήνονται να αγαπήσουν μια γυναίκα παρά μόνο μετά την επαφή», «Μια γυναίκα βλέπει τη φωνή της κοινής γνώμης στον πρώτο ανόητο ή στην πρώτη ψεύτικη φίλη που της δηλώνει πιστή διερμηνέας της κοινής γνώμης».

Στο τελευταίο αυτό μέρος του βιβλίου θα βρούμε και τις επιστολές που ο Σταντάλ έστειλε στο αντικείμενο του πόθου του, τη χαριτωμένη πλην άκαρδη Μετίλντ. Της γράφει σε μία από αυτές: «Είμαι πολύ δυστυχισμένος, φαίνεται πως κάθε μέρα σάς αγαπώ και πιο πολύ, κι εσείς δεν τρέφετε για μένα την απλή φιλία που μου δείχνατε άλλοτε. Υπάρχει μία κατάφωρη απόδειξη του έρωτά μου: η αδεξιότητα που παθαίνω κοντά σας, που με κάνει να θυμώνω με τον εαυτό μου και την οποία δεν μπορώ να ξεπεράσω. Είμαι θαρραλέος μέχρι το σαλόνι σας, και μόλις σας αντικρίζω, αρχίζω να τρέμω. Ειλικρινά, καμία άλλη γυναίκα δεν μου έχει, εδώ και πολύ καιρό, εμπνεύσει αυτό το αίσθημα». Και σε μιαν άλλη: «Ω! Πόσο δυσβάσταχτος μου φαίνεται ο χρόνος από τότε που φύγατε! Και είναι μόνο πεντέμισι ώρες! Τι θα κάνω στις σαράντα αυτές θανάσιμες μέρες;». Να ακόμη μία, η τελευταία: «Κυρία, από χθες το βράδυ που σας άφησα, αισθάνομαι την ανάγκη να εκλιπαρήσω τη συγγνώμη σας για την έλλειψη λεπτότητας και σεβασμού στην οποία με παρέσυρε τις τελευταίες οκτώ ημέρες ένα ολέθριο πάθος. Η μεταμέλειά μου είναι ειλικρινής. Θα σας είχα εκφράσει αυτό το αίσθημα μεταμέλειας χθες κιόλας. Φοβήθηκα όμως ότι, αν σας ζητούσα συγγνώμη για τους παραλογισμούς μου, εσάς θα σας φαινόταν σαν να σας μιλούσα για τον έρωτά μου και να αθετούσα τον όρκο που σας έχω δώσει». Σίγουρα, στέλνοντας αυτά τα γράμματα ο Σταντάλ θα ευχόταν να γίνει ένα θαύμα και να μεταστραφεί η αρνητική στάση της αγαπημένης του. Αν και στα μύχια της ψυχής του ένιωθε πως οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο ήταν μηδαμινές. Αλίμονο, έτσι γίνεται με τον έρωτα τις περισσότερες φορές: μια ειλικρινής συγγνώμη σπάνια εισακούεται από την άλλη πλευρά, εξαιτίας του πληγωμένου εγωισμού, αφήνοντας εκείνους που μπλέχτηκαν στα δίχτυα του φτερωτού και σκανταλιάρη θεού δυστυχισμένους για πάντα." Δημήτρης Χουλιαράκης, "Το Βήμα"/ "Βιβλία", 19.10.2008

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:

Ο Σταντάλ –το πραγματικό όνομα του οποίου ήταν Henri Beyle– γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1783 στην Γκρενόμπλ. To 1800 κατετάγη στο γαλλικό στρατό και συμμετείχε στην «Ιταλική εκστρατεία». Στη ζωή του επισκέφθηκε διάφορες ιταλικές πόλεις και δημοσίευσε, το 1817, τα έργα Ιστορία της ζωγραφικής στην Ιταλία και Ρώμη, Νάπολη και Φλωρεντία. Το 1820 έγραψε το Περί έρωτος, εμπνευσμένος από τον έρωτά του για τη Ματίλντε Ντεμπόβσκι. Κορυφαία μυθιστορήματά του, τα οποία τον καθιέρωσαν ως έναν από τους κλασικούς πεζογράφους του 19ου αιώνα, είναι το Κόκκινο και το μαύρο (1830) και το αριστούργημα της ωριμότητάς του Το μοναστήρι της Πάρμας (1838).

Πέθανε στο Παρίσι το 1842.